Numidya: Amzaray ngr tunɣilin

Contenu supprimé Contenu ajouté
Amazigh Bot (msawal | tidrawin)
m Sngaddaɣ tagṭṭumt n Ẓṛ uggar
Amazigh Bot (msawal | tidrawin)
m Smmsklɣ am s zun d
gas tamatart: Révoqué
Azrirg 1 :
 
'''Numidya''' nɣ '''inumidn''' (s tlatint: '''Numidia''') tkka tt inn tga yat tgldit tamaziɣt tqburt, tlla ɣ ugafa utrim n tfriqt n ugafa, g tuddma tumẓ ikalwin da issnin [[Ddzayr]] tatrart maccan ḍarat ilkm yan uzmz, tmqqur gis alliɣ tlkm ad tamẓ aylli igan dɣil [[Tuns]] d [[Libya]] d kra n igzzumn zɣ [[Lmɣrib]]. Ibḍa yadlli ungraw asrtan "''Massylii''" ɣ ugmmuḍ d "''Masaesyli''" ɣ utaram. Ɣ [[Imnɣi Abuniq Wis Sin]] (218-201 [[Dat Tlalit|D.T]]), Inra ugllid n "''Massylii''", [[Masinisa|Massinisa]], [[Sifaks]] n "''Masaesyli"'' bac ad ismun Numidya ad tg yat tgldit. Tagldit ad tssnta amzun d uwanek ilelli yaɣul ilmma ɣ yan wakud ar ittmlillay gr waddad n [[Tamnaḍt taṛumant|tmnaḍt taṛumant]] d waddad n [[Awank uḍfir|uwank uḍfir]] Aṛumi.
 
==Amzruy==
Azrirg 13 :
Maccan ɣ 206 D.T., iskr ugllid amaynu n inumidn igmuḍann [[Masinisa|Massinisa]] tuṛfa d Ṛuma, immatti Sifaks s tsga n Iqrṭajn. Ɣ tgira n umnɣi, fkan iṛumann lli inran Numidya s timmad nns i Masinissa, agllid n Massyli<ref>Idjouadiene, L., Mostefaoui, T.A., Djermoune, H. et al. [https://link.springer.com/article/10.1140/epjp/s13360-021-01458-0/figures/1 XRF analysis of ancient Numidian coins: a comparison between different kingdoms]. Eur. Phys. J. Plus 136, 512 (2021).</ref>. Lliɣ rad immt ɣ 148 D.T., akal n Masinissa yumẓ sɣ Muluya ar uwttu n wakal n Qarṭaj, yamẓ ula anẓul agmuḍan nns ar Brqa bac ad kullu tssutl Numidya i Qarṭaj ([[:en:Appian|Applan]], ''Punica'', 106) slid ɣ dar yilel<ref>[https://books.google.co.uk/books?id=glgzDAAAQBAJ&pg=PA111#v=onepage&q&f=false Historical Dictionary of Morocco] Aomar Boum, Thomas K. Park Rowman & Littlefield</ref>. Nnig n uya, lliɣ ittyamaẓ ugllid Sifaks ɣ Lmɣrib atrar ɣ tga Tingis tamaẓunt nns, yaɣul Bukkar iga uḍfir yakkan tankkist i Massinisa. Izzri Massinisa iwtta n tgldit nns i yidrarn n Waṭlas s ikaliwn n [[:en:Gaetuli|Igaytuliyen]] (Gaetuli) d [[Fzzan]] dɣ nttni.
 
Tlkm d Massinisa g 179 D.T. yat tdri n wurɣ nna as uznn imzdaɣn n [[:en:Delos|Dilus]] acku yuzn asn tanawt iktarn s imndi. Iskr yan zɣ Imzdaɣn n Dilus yan usfris n Massinisa ɣ Dilus d yan kra tirra f uẓru amzun d usnimmr i ugllid. Ttyuskarn ifrisn i tarwa nns dɣ nttni g tgzirt n Dilus, iskr ugllid n [[:en:Bithynia|Bitini]], Nikumidis dɣ nttan afris i Massinisa<ref>[https://books.google.co.uk/books?id=SLSzNfdcqfoC&pg=PA169#v=onepage&q&f=false Itineraria Phoenicia] - Edward Lipiński</ref>.
 
Ḍarat n tmttant n ugllid Massinisa ɣ wattayn n 148 D.T., ikkusa iwis [[Mikiwsn]] tanbaḍt. Llig immut unggaru ad g 118 D.T., kkusan tarwa nns, [[Himbsal Amzwaru]] d [[Adrbal|Adrbaɛl]] d wayyaw nns bṛṛa n yiwl, [[Yugurtn|Yugrtn]], lli bahra ḥmln Inumidn. Ḍart n tmttant n Mikiwsn, inɣa Yugrtn Himbsal, aylli t iglin s imnɣi d Adrbaɛl<ref>Sallust (c. 40 BCE), ''Jugurthine War'' XI–XIII.</ref>.[[Afaylu:Massinissa 01.jpg|thumb|249x249px|Agllid Anumid Massinisa]]