Tusnakt: Amzaray ngr tunɣilin

Contenu supprimé Contenu ajouté
AyourAchtouk (msawal | tidrawin)
Created page with "'''Tusnakt''' gan tt tussniwin timdwanin igan tayafut n tsɣẓan timẓẓulin mi ittug usnas ɣf tɣawsiwin imyallan zun d imḍann, unuɣn, tuskiwin d ismuttuyn. tga tusnak..."
 
AyourAchtouk (msawal | tidrawin)
Aucun résumé des modifications
Azrirg 1 :
[[Afaylu:CMAP - Centre de Mathématiques Appliquées de l'Ecole polytechnique.jpg|thumb|299x299px|Assɣẓn amusnakt f tflwit]]
'''Tusnakt''' gan tt tussniwin timdwanin igan tayafut n tsɣẓan timẓẓulin mi ittug usnas ɣff tɣawsiwin imyallan zun d imḍann, unuɣn, tuskiwin d ismuttuyn. tga tusnakt, awd, igr n urzzu isbuɣlun tussniwin ad, d awdula iẓli tnt isslmadn.
 
tbḍaTbḍa tusnakt ɣff kigan n iẓlan ammzun d: tasnmḍant, aljibr, aslaḍ, tanzggit, tamẓla tusnaktant, atg. illa awdula yan usngiri gr tusnakt tazddagt d tusnakt tawsnast.
 
tmyallaTmyalla tusnakt ɣff tmassanin yaḍn s uzday nns war anaw d tilawt acku ur daar digsgis tettusmras tamawt d waram ɣff tɣawsiwin tigamanin. tgaTga tusnakt tamdwant (tin twngimt) s uɣrud nns, iddɣ tɣsr ɣff igjda mi nttini timidiyin (anamk nns mas ur zrin igjda ad gɣ waram, waxxa aha ttyafrakn) nɣ ɣff tndagin ittwadggan ar kra n tizi yaḍn. daAr tzrri tinawt tamusnaktt nna mi ttinin, addag tzri, askkud, tasumrt, tamnzut,… kudnna iḍfr inaw tt issɣsrn d nna d issufɣn tidt nns ka n tuskiwt taɣẓnant mi nttini tasɣẓnt, nɣ askan amẓẓul. tinawtTinawt nna idusn , maka ur ta d iffiɣ is tga tidt, ar as nttini turda.
 
mqqarMqqar akk gant tyafutin n tusnakt timiditin igan bahra talɣanin, daAr nn nttafa asnas nnsnt gɣ tiyyaḍ tussniwin d awdula gɣ yigran imyallan n tetiqnit.
 
== Aẓur n wawal ==
[[Afaylu:Artgate Fondazione Cariplo - Cifrondi Antonio, Euclide.jpg|thumb|324x324px|Uklid ( Euclide ) ]]
'''Tusnakt''' tga yat tguri tamaynut lliɣ lan sin iwaliwn ilelliyen '''tussna''' d '''kti''' (tussna= ''science'', ket = ''mesurer''; tusnakt= science de mesure (mathématiques), tussna n wektay).
 
== Amzruy ==
Nẓḍar ad nini mas isbuɣla ufgan tusnakt ur ta ttyafant tirra. tiɣawsiwin timzwura igan tugga f tsugar n ussiḍn gan tnt iɣryan n ussiḍn, zund iɣss n icangu (ɣ tfrikt) nna mi yaɣul usakud ar 20,000 n usggas. ittyaɣan usbuɣlu n tusnakt nna igan tussniwin ittusnkadn ɣ tɣrmiwin timzwura s usnas nns akmam: asɣnzi, aswuddu n tyafutin n tkrza, asɣil n tjummiwin, inɣmisn f tmsarin n tsnayrart, d idsnt tikkal asnas n izrfan isgdann.
 
Isbuɣlutn imzwura nna tssn tusnakt izdin s ussufɣ n iẓuran imkkuẓn, iẓuran igasasan, afssay n tagdiwin tigtfulin, taktkrdist, assiḍn imrẓi, tasnmḍant n ummidn igamann... ttwaskarn ɣ tɣrmiwin n ikadyann, ibabiln, ijibtiyn, icinwitn nɣ ula ɣ wasif n hindus.
 
Ɣ tɣrmiwin tigrikanin, ar trzzu tusnakt, nna ḍusnt twuriwin izwarn d iswingmn iflsafn, ad tawḍ uggar n tmadwant. ungimn n usiskn d usnml agjdan ttyasrasn. ffɣn d sin iẓlan imyallan, tasnmḍant d tnzggit. Ɣ tsuta tiss III ur ta ilul , gan igmamn n uklid tagḍwit i tussniwin n tusnakt n ugrik ssadsn tnt.
 
 
Tiws tɣrma tanslmt ɣ wuḍuf n ukkusu agriki d usmrks nns d tyafutin ticinwiyin d thindiyin, s lawan akk ɣ tmtta n usnkd n imḍann. ttusmɣrnt twuriwin timusnakin ula ɣ umkraḍakt (asnkd n tsɣunin timkraḍaktanin) uggar n tsnmḍant. tettusnulfa day tettusmɣr tslḍt tamsuddst, taslḍt tazwilan d ljabr agtful.
[[Afaylu:Image-Al-Kitāb al-muḫtaṣar fī ḥisāb al-ğabr wa-l-muqābala.jpg|left|thumb|301x301px|Yat tasna zɣ warratn n El Xawarizmi]]
Ɣ «tlalit tamaynut n tsuta tiss XII », ittyaskar uzraw d usuɣl i kra n iḍrisn igrikitn d waɛrabn s tlattant. asiggl amusna innumms nn ɣ turuft. Ɣ tsuta tiss XVI tettusbuɣla, s ungmḍ d byir n la-rami (Pierre de La Ramée), tswingmt n is tlla yat tmassant tamaḍlant nna s nufa ad dars nsbdd tussniwin. yannay nn dikart zɣ 1629, ɣ ilugan i uswala n unlli, allfusn nna tettakka tusnakt afad ad turar tilalt ann. yuwi d dikart, ɣ inaw n tɣarast, alday n tusnakt, «s usrag n war turda d uman n tɣẓinin nns ». ar ittimɣur usiḍn n ljar ḍfrn tt s usrid twuriwin n byitt d tin dikart. day isnulfa nyuṭun d libniz asiḍn amziryan argaran.
 
Ɣ tsuta tiss XVII, iɣḍf galili mas tga tusnakt imiss irwan i uglam n umaḍal agaman, aya nufa ad tt nssgzl d mas ttyaran ilgamn n ugama s yat tutlayt tamusnakt. ihi tskr tusnakt d twada tanaramt, yan zɣ sin iɣzdisn n tmrniwt n tussniwin titrarin.
 
 
Ɣ taɣzi tasut tiss 18 d tiss XIX, tssn tusnakt yan ubuɣlu ḍart uzraw anagraw n tuskiwin, tssnti s tgrumma igan tayafut n twuriwin n galwa f tigda tigtfulin, d izbgan nna issnkd didkind.
 
Tssn tsuta tiss XIX asbuɣlu n yat tẓri tagjdant, f tɣawsiwin akk ttuzrawnin, s twuri n kantur d hilbirt, iga tt usiggl n iskuttuyn imusnakn. tga tgjdant ad abrid nna ḍffrn tugt n imusnakn n tsuta tiss 20 fara ad rzun ad snmln tusnakin akk s iws n yat tmslayt, ad tt igan d tmẓla tamusnakt.
 
Tssn tsuta tiss XX yan ubuɣlu amqran ɣ tusnakt s yan uẓlay n taɣulin, d tlalit d usmɣr n kigan n iẓlan imaynutn (zun d : tiẓri n wakat, tiẓri tanwlaft, tusndɣart n ljabr d tnzggit n ljabr). Ula tasnslkimt illa dars yan yiḍiṣ f usiggl. Ɣ yat tsga, issrxa amyawaḍ d udraw n tussniwin, ɣ tsga yaḍnin tfka yan imiss i ussmnid s imdyatn. Amussu ad yiwi d asmudm d uszwl.