Asinag Agldan n Tussna Tamaziɣt

Amnni ad icqqa ad t tfhmt !
Amnni ad gis kra n iwalwn nna ur iẓḍaṛ yan ad tn ifhm iɣ ur issin ɣ umawal iẓlin n tutlayt taclḥiyt tatrart.
Mad igan afssay ? Fad ad tfhmt mad gis illan tzḍart ad tawst i yixf nnk s umawal lli illan ɣ izddar akkʷ n tasna. Iɣ t ur tufit, tzḍart ad nn taggʷt ɣ imawaln d isgzawaln.

Asinag Agldan n Tussna Tamaziɣt (s usgzl, SGSM : asinag agldan n tussna tamaziɣt, niɣ IRCAM) tga yat n tmrslt tagldant illuln ɣ usggas n 2001 tili tama n ugllid Muḥmmd Wiss Ṣḍiṣ d ddu n umur nns. Isbdd uḍahiṛ agldan amattuy (uṭṭun 1-01-299), f mi isrs ugllid azwl nns ass n 17 kṭubṛ 2001 ɣ ujdir, tirsal nns, iswuttu tinagmaḍin nns d isuyas n twuri nns.

Asinag Agldan n Tussna Tamaziɣt

Isfka
Anaw institut de recherche d régulateur de langue
Tamazirt Lmɣrib
Tinnbṭit
Aslway Ahmed Boukous d Muḥmmd Cafiq
Asutl amatu Rrbaṭ
Amzruy
Asnulfu 17 Tuber 2001
Asbdad
ircam.ma
Asinag amaziɣ, ɣiklli d ittbayan zɣ usuk ɛllal lfasi ɣ rrbaṭ
Asinag amaziɣ zɣ ugns ɣ yulyu 2006. tawlaft a tga tin Vermondo Brugnatelli, yan umsnils aṭalyan ittyawssann s tussna nns imqqurn f tutlayt tamaziɣt, lliɣ d ikka asinag amaziɣ. tamɣart illan ɣ ufasi irwas is d mina lfqiwi ad tga, yat tmsnilst tamaziɣt.

Tga tmazzalt n usinag agldan n tussna tamaziɣt ad yuc amnad nns i ugllid f isugduyn d tardasin izḍarn ad yaws ɣ usistn d tgmi n tutlayt d tussna tamaziɣt.

Ittaws usinag, s tmdrawt n tnbaḍt d tmrsal nnḍnin, ɣ uzzgr n tsrtiyin nna f d imsasa ugllid. iɣ ukccum n tmaziɣt s udus asgman d imassn n umyawaḍ d yigr agdudan awttas n tsrtiyin ad.

Iṣka usinag tawuri nns, ḥma ad ismd timazzalin nns, f tiggawin n usiggl iɣawsn lli snmalan wammasn n usiggl, imsasa d fllasnt usqqim n tmassagurt. yus d ɣ tguriwin n uḍahiṛ agldan blli uman isuyas n twuri nns tillal a :

Iwttasn ssnfl

Asmuttr d tirra n iwnnitn d tysi n tussna tamaziɣt d usistn d ussissn nnsn. asilli n isiggiln d tzrawin f tutlayt tamaziɣt d ussissn n tyafutin n twuriwin a. amux illa f usinag ad imasa i imsiggiln d imẓṛan iswurin ɣ igr n tussna tamaziɣt. tigmi n usnulfu anaẓuṛ ɣ yigr n tussna tamaziɣt ḥma ad yaws ɣ ussissn d usẓnẓṛ n tysi tamɣribiyt ɣ iẓmẓlayn nns iɣrmann. tazrwat n uskkil bac ad yifsus usslmd n tmaziɣt s tɣarasin a: afars n imassn ididaktikiyn, asmuttg n imawaln imattutn niɣ yin ittuẓlayn i kra n yigr. asmuttg n iɣawasn n igi ibidagujiyn izdin d usslmd amattu nɣ wid izdin d ihiln iẓlin i tiɣawsiwin tinadɣarin niɣ i tudrt tasgawant; tiwisi ɣ usmuttg n ihiln n usddnki intti nɣ izubdan iẓlin i imssugar ibidagujiyn yusin tamasayt n usslmd n tmaziɣt, niɣ imswura d imggayn isɣawsan s ussuggy n tmaziɣt ɣ twuri nnsn, niɣ ca n yijj ixsn ad tt ilmd ad innal tisdawiyin ɣ usnmili n wammasn n usiggl d tnflit tusnilsit d tussnant n tmaziɣt asili n tɣariwin d imassn iẓḍaṛn ad ssgmun adɣar n tmaziɣt ɣ usayrur n umsawaḍ d unɣmis azzgr n izdayn n tnmasart d umyawas ussnan d umssunan d tmrsal d isinagn inamurn nɣ imaḍlann lli dar llan zun d iwttasn n usinag. ḥma ad ismd usinag timazzalin a d tillal kidsnt izdin, inmala usinag agldan n tussna tamaziɣt, iggi n ussqim n tmssagurt, f snat n tṣkiwin : tamzwarut tamssagurt nni ɣ tlla tnbdadt, tanflust tamattut d igzda yaḍn, d tiss snat tuṣkiwt takadimiyt ibḍan f wammasn n usiggl.

Inaw n ujdir ssnfl

Inna ugllid muḥmmd wiss ṣḍiṣ ɣ yinaw n udabu ass n 30 yulyuz 2001, aqqa ixṣ ad isbdd asinag agldan n tussna tamaziɣt. timazzalin nns : ad iswingm, yaws ɣ usslkm n tsrtit n usistn d tgmi n tussna tamaziɣt. yus d ɣ yinaw ad yict n tsqqimt tazmzant n usmuttg n uḍahiṛ iran ad isbdd, iswuttu, isnmala tiwuriwin d tnagmaḍin n usinag. tuma tsqqimt ad anbdad n usinag mas muḥmmd cafiq, d mas ɛbdlɛziz mẓyan bllfqih, amsmal (amcciwr) n ugllid, d mas muḥmmd rucdi ccraybi, anmhal n umuris agldan, d mas ḥasan awrid, amsiwl s yism n iɣrm agldan, d mas ɛbdlwhhab bnmnṣuṛ, amszruy n tgldit. klant twuriwin nns zɣ ɣuct ar kṭubṛ 2001. isrs ugllid azwl nns f uḍṛiṣ n uḍahiṛ ass n 17 kṭubṛ ɣ ujdir, tama n tmdint n xnifra.

Tẓli tfrka tiss snat n twuri n usmuttg n usinag i uswingm ɣ tuskiwin tmssagurt d tin tkadimiyt d isnfarn n iḍṛiṣn n walugn agʷnsan d yin imswuritn, d ustay n inmhaln n wammasn, d usilɣ n trubba timzwura n imsiggiln, d usnmili n uzdduɣ nns amzwaru illan ɣ uẓya n ṛyaḍ ɣ tmdint n ṛbaḍ. iggi n uya, iga unbdad n usinag tuggt n igiwrn d imsawaln isnfk imnadn d tugniwin n umussu amsmunan amaziɣ d tsqqimt tamzmzant f umuɣ imdan n igmamn n usqqim n tmssagurt. ass n 27 yunyuh ad isml ugllid igmamn n usqqim n tmssagurt.

Issnti usinag tawuri nns s yigiwr amzwaru n usqqim n tmssagurt ussan n 25 d 26 yulyuz 2002. ittuẓlay i umsasa f iḍṛiṣn n tuddsa n usinag, isbdd ict n tsqqimt tamasayt n ad tsmd i maya. tzzri tannayin nns i usqqim, lli iskrn ad imun ɣ 31 kṭubṛ d 1 nuwanbir. mk lli d imsasa f iɣawasn n tiggawt n wammasn iẓlin s isggʷasn 2002-2003.

Myawaynt twuriwin timzwura n usqqim n tmssagurt n usinag d ukccum n trubba timzwura n imsiggiln, lli d ikkan timrsal tigdudan n tgldit. ssntin tawuri ɣ usinag zɣ cutanbir 2002. smdn d wiyyaḍ zɣ innayr 2003.

Ammasn n urzzu ssnfl

Ammas n usmsasa n tutlayt ammas n tɣuṛiwin n ufgan d umadan ammas n tɣuṛiwin n umzruy d uwnnaḍ ammas n isiggiln ididaktitn d iɣawasn n usgmi ammas n ussuɣl d warratn d uẓiṛug d umyawaḍ ammas n tsnmalayt d imagrawn n unɣms d umsawaḍ ammas n tɣuṛiw tinaẓuṛin d tskla d uyafu n usliẓiṛ

Tiẓṛigin usinag ssnfl

Ingan ssnfl

Yuma udlis ad tawckint n tmdyazin timaynutin, ar gisnt iẓṭṭa umdyaz ulafin n umarg s imassn lli tyawssannin ɣ tirra n tmdyazt tamaynut, ar isawal f tmagit d tudrt n ufgan d tannayt nns f wayyaḍ d tannayt nns f wukkus, iṭṭay d ɣ unzgum n tudrt tulahin d iswingimn s yat twuri tamsnflult.

Tirẓi ssnfl

Yuma udlis ad timdyazin tyaranin s tɣarast tamaynut, lli ur iskan f isqqal iqburn n umarg ittyawnnan, ar gisnt isiggil umdyaz abrid nns srs iẓlin ɣ tirra s tmaziɣt, ar ittmaɣ ad yaf taɣarast nns ɣ uswingm ula ɣ twuri f tutlayt ula tulafin lli akkanin kigan d tannayin, ar immal udlis ad izd bab nns is iga ɣ tasut tamaynut n imaran lli ttazzalnin f ad skrn yan uẓmmuẓẓl amqran ɣ ubrid n tirra s tutlayt tamaziɣt.

Amawal n tjṛṛumt ssnfl

Iga umawal anjṛum yat tyafut ifka umyawas ingr usinag agldan n tussna tamaziɣt d usinag anamur n tutlayin d tɣrmiwin n unqqr. ittusta yigr n tsnirmt tanjrumt afad ad yaws ɣ usslmd n tmaziɣt ɣ lmɣrib d dzayr. asddi n tguriwin illan ɣ umawal a iẓli s umata s tjṛṛumt, mqqar yuma ca n tguriwin n tsnilst. iwads udlis ad, ɣ tizwiri, islmadn d imḥḍaṛ n tmaziɣt d ku ma ay d iran ad yisin tiguriwin n yigr anjṛum. nttaf digs tiguriwin nna f ibdd uslmd n tmaziɣt. ittyara umawal ad s kkuẓt n tutlayin: tamaziɣt d taɛrabt d tfransist d tnglizt.

Asuds ssnfl

Ammasn n urzzu ssnfl

Izddar ssnfl

  • Ammas n tzrawin tinfuṛmatikanin d isistmn n usnɣms d umyawaḍ (anyalkam)

Annag izwarn ssnfl

  • Ammas n usuɣl d untam d publication d umyawaḍ
  • Ammas n tzrawin tinaẓurin d expressions tisklanin d usyafu igan audio-visuel

Annag wiss 2 ssnfl

  • Ammas n usmsasa (asmsacka) n tutlayt
  • Ammas n tzrawin tididaktiyin d iɣawasn ibidagugiyn (win usgmi)

Annag wiss 3 ssnfl

  • Ammas n tzrawin n umzruy d
  • Ammas n tzrawin tisnfgananin d

Tamssugurt ssnfl

Izddar ssnfl

  • tazuni n tsastalt d
  • tadala n usqqim n tmssugurt
  • tasdlist
  • lmktb n uzmmem

Asinag agldan n tussna tamaziɣt d ict n tmrslt tagldant iluln ɣ usggʷas n 2001 tili tama n ugllid muḥmmd wiss ṣḍiṣ d ddaw n umur nns. isbdd uḍahiṛ agldan amattuy (uṭṭun 1-01-299), f mi isrs ugllid azwl nns ass n 17 kṭubṛ 2001 ɣ ujdir, tirsal nns, iswuttu tinagmaḍin nns d isuyas n twuri nns. tga tmazzalt n usinag agldan n tussna tamaziɣt ad yuc amnad nns i ugllid f isugduyn d tardasin izḍarn ad yaws ɣ usistn d tgmi n tutlayt d tussna tamaziɣt. ittaws usinag, s tmdrawt n tnbaḍt d tmrsal nnḍnin, ɣ uzzgr n tsrtiyin nna f d imsasa ugllid. ig ukccum n tmaziɣt s udus asgman d imassn n umyawaḍ d yigr agdudan awttas n tsrtiyin ad. iṣka usinag tawuri nns, ḥma ad ismd timazzalin nns, f tiggawin n usiggl iɣawsn lli snmalan wammasn n usiggl, imsasa d fllasnt usqqim n tmassagurt. yus d ɣ tguriwin n uḍahiṛ agldan blli uman isuyas n twuri nns tillal a :

  • Asmuttr d tirra n iwnnitn d tysi n tussna tamaziɣt d usistn d ussissn nnsn.
  • Asilli n isiggiln d tzrawin f tutlayt tamaziɣt d ussissn n tyafutin n twuriwin a. amux illa f usinag ad imasa i imsiggiln d imẓṛan iswurin ɣ igr n tussna tamaziɣt.
  • Tigmi n usnulfu anaẓuṛ ɣ yigr n tussna tamaziɣt ḥma ad yaws ɣ ussissn d usẓnẓṛ n tysi tamɣribiyt ɣ iẓmẓlayn nns iɣrmann.
  • Tazrwat n uskkil bac ad yifsus usslmd n tmaziɣt s tɣarasin a:
  • Afars n imassn ididaktikiyn,
  • Asmuttg n imawaln imattutn niɣ yin ittuẓlayn i kra n yigr.
  • Asmuttg n iɣawasn n igi ibidagujiyn izdin d usslmd amattu nɣ wid izdin d ihiln iẓlin i tiɣawsiwin tinadɣarin niɣ i tudrt tasgawant;
  • Tiwisi ɣ usmuttg n ihiln n usddnki intti nɣ izubdan iẓlin i imssugar ibidagujiyn yusin tamasayt n usslmd n tmaziɣt, niɣ imswura d imggayn isɣawsan s ussuggy n tmaziɣt ɣ twuri nnsn, niɣ ca n yijj ixsn ad tt ilmd
  • Ad innal tisdawiyin ɣ usnmili n wammasn n usiggl d tnflit tusnilsit d tussnant n tmaziɣt
  • Asili n tɣariwin d imassn iẓḍaṛn ad ssgmun adɣar n tmaziɣt ɣ usayrur n umsawaḍ d unɣmis
  • Azzgr n izdayn n tnmasart d umyawas ussnan d umssunan d tmrsal d isinagn inamurn nɣ imaḍlann lli dar llan zun d iwttasn n usinag.
  • Hma ad ismd usinag timazzalin a d tillal kidsnt izdin, inmala usinag agldan n tussna tamaziɣt, iggi n ussqim n tmssagurt, f snat n tṣkiwin : tamzwarut tamssagurt nni ɣ tlla tnbdadt, tanflust tamattut d igzda yaḍn, d tiss snat tuṣkiwt takadimiyt ibḍan f wammasn n usiggl.

Awal unbdad ssnfl

Tugga d tizi tamaynut ɣ tudrt n usinag agldan n tussna tamaziɣt,awd ɣ ussudu asrtan n usbuɣlu n tussna tamaziɣt. s man aya, ira adtsmd twala tamzwarut d tis snat n igmamn ifggagn n usqqim n tmssagurt ɣ wayyur n yunyu 2010. ɣ yulyz ad d iddan, rad ifk usqqim yattuyn n usslmd asmuql nns f usslmd n tutlayin, ɣ tga tmaziɣt yat nnsnt. awd ttilifizyun “tamaziɣt” rad i^df^ṛ aɣaras nns d yussan. ig nu^ḍa ɣr dffir, nẓḍaṛ ad nburz s twuriwin ittugan ɣ tam n isggʷasn ad zrinin. ar nttafa timitar n watig n twuriwin ittugan: asslmd n tmaziɣt ɣ usslmd amnzu d wad yattuyn, akjjum n tutlayt d tussna tamaziɣtg igr n uslẓṛ, d usiggl amassan, d wannal n tmsmunin, d usxitr n inaẓuṛn, slwan akkʷ, i ma iẓlin i tlalit n ufray n wumu anamur ɣ lmɣrib imsasan d tmagit nns.

Tayafut ad ttwaysmad, acku tska f tɣtast tasrtiyt n bab waddur agllid muḥmmd wiss ṣḍiṣ ɣ tinawt n ujdir, mk lli tbdda tyafut ad f twuriwin n ku ma ittiɣiln ɣ imal n lmɣrib iẓẓan ɣ tmagit nns tamaziɣt-taɛṛabt, iṛẓmn f umaḍal atrar, yakʷz aggʷatn imaḍlann. s manaya, issusm aɣ bahra ad nssmɣr igmamn n usqqim ismdn tawala nnsn, s usttiy, winna yiwsn s tussna nnsn d twuriwin nnsn ad tddu tussna n tmaziɣt ɣr dat ɣ tmazirt nnɣ. s twuri n igmaman ifggagn ad as niws ɣ usku n usnfr n tmtti tadimuqṛṭit tatrart igan assitm n imal n ugdud anamur.

Isɣann ibṛṛaniyn ssnfl

Ẓṛ uggar ssnfl


Tutlayin Timaziɣin
Tutlayin Amzray Tamaziɣt taqburt†,LB
Gwanc Tagwancit
Agmuḍ Tawilant · Tasuknit · Taɣdimst · Tazrgt · Tanfust · Tasiwit
Agafa Tajnat Aṭlas Anammas AgmuḍanSṬ (Ayt Sɣruccn · Ayt Warayn) · Tanzruft Tagafayt (Tagurart · Tumẓabt · Tamaziɣt n unẓul n Wahran d Figig · Tidiklt · Tuwat · Tugurt · Tagargrnt) · Tarifit · Tijanatin tigmmuḍanin n Lmɣrib · Ayt Iznasn · Ayt Snus · Tacawit · Tazwarit TatunsitSG (Tajṛbit · Tamaziɣt n Maṭmaṭa · Tasndit · Tawilult) · Tutrimt Tadzayrit (Taclfit · Tacnwit)
Ur igin tijanatin Tamaziɣt n waṭlas (Aṭlas Anammas · Llisan Al-ɣarbi · Taɣumarit · Taṣnhajit n Srayr · Taclḥiyt) · Taqbaylit
Tinawayin Tamaziɣt Tanawayt Tamɣribit · Tamaziɣt Tanawayt Tadzayrit
Twarg Tamahaq · Tamacq · Tawllammt · Tayart
Anẓul Utrim Tatsrrt · Tuẓẓungiyya
Agmmay Agmmay n Tifinaɣ · Agmmay Alatin · Agʷmmay Amaziɣ Aɛṛab · Tirra taɛibrit
Timrsal Unbiḍ AAAL (Dzayr) · SNM (Dzayr) · SGSM (Lmɣrib) · DNAFLA (Mali) · CRB (Fransa)
Ur gin unbiḍ Agraw imaziɣn (GM) · Agraw Amaḍlan Amaziɣ (GMM)
SG Ar tzray s ugmuḍan· SṬ Ar tzray s Waṭlas · Tutlayt inɣuban · LB Tettyalsbna

Isaɣuln ssnfl