Islgan n umussu n Nyuṭun

Amnni ad icqqa ad t tfhmt !
Amnni ad gis kra n iwalwn nna ur iẓḍaṛ yan ad tn ifhm iɣ ur issin ɣ umawal iẓlin n tutlayt taclḥiyt tatrart.
Mad igan afssay ? Fad ad tfhmt mad gis illan tzḍart ad tawst i yixf nnk s umawal lli illan ɣ izddar akkʷ n tasna. Iɣ t ur tufit, tzḍart ad nn taggʷt ɣ imawaln d isgzawaln.

Islgan n umussu n Isḥaq Nyuṭun ar skaren azday inger afud da ismussun tazzit d umussu nns.

Tasniwin timzwura n udlis n Islgan n Nyutun s tutlayt talatint.

Aslgn amzwaru ssnfl

Ar ittini uslgn amzwaru n Nyutun mas ig yat tazzit t-bidd ur attmussu neɣ ar tmussu s yat tazzla timzgit g yan umnid, ira tɣama tazzit ad tɣama tbidd neɣ ra-tɣama tssuda s yat tazzla timzgit mqqar ar fllas ittagez wafud. Aslgn ad i-tt-uyssan s wassaɣ n Aslgn n Tussimt [1].

Rad tt nara s ɣmk-ad:

 

Aslgn n Tussimt iwfat g tizwiri mass Galilyu Galili yara-t s tɣarast nna s t-nssen, macc ɣir i wmussu afraran f wakal, g yan uzmz yaḍni mass Runi Dikart issmɣur aslgn ad.

Dat Galili tella yat tswingmt mas akk imussuten ifrarann darsen timntal tusridin. Macc Galili iẓẓdar a-ysan seg irimen-ns mas tazzit ittmussun, ra-tɣama ar tmussu mqqar yan afud ar iswwuri bac a tbidd.

Aslgn wiss sin ssnfl

Aslgn wiss sin n Nyutun iga yan uslgn yakkan yan uglam asmktan n maf-iẓdar yan wafud at isker i wmussu n yat tazzit. ar ittini mas asnfel n tasmkta n umussu g uzmz n yat tazzit inict g umnad d tasmkta i tazduzt (mass) d tazzla-ns. tasmkta n umussu tga zund tazzla, gan imawayen [2], darsen ssin tasmkta d amnid.

Afud i-tt-ssurḥen f yat tazzit iẓdar ayssnfel tasmkta n umussu ns, neɣ amnad ns ne iẓdar atn issnfel ssin. Aslgn wiss sin n Nyutun iga yan uslgn akk istawhmman g Tasengama.

Yat tazzit ilan yat tazduzt timzgit  , ras nara  :

  neɣ nẓdar at nara s tɣarast yaḍnin :  

Ɣid ar nmmal :

  •    : Afud
  •    : Tazduzt
  •    : Tazzazt

Maɣ   d   gan imawayen.

Ig yat tazzit dars afud agnsan,ar ittazzaz s mklli aɣ ttini tagda n uslgn ad wiss ssin n Nyutun. seg tasga yaḍnin ig tazzit ur attazzaz, ur ra-gis ili yan afud agnsan.

Aslgn wiss kraḍ ssnfl

 
Tawlaft immaln Aslgn wiss krad n Nyutun

Aslgn wiss kraḍ n Nyutun ar ittini mas ig darneɣ snat tazziwin, yat ar iṭṭiḍiṣ f wayyaḍ, nẓdar anini mas yan ar issḥruy afud f wayyaḍ s tmkta inicten d imnaden isniln. Aslgn wiss kraḍ ittuyssan s wassaɣ n Aslgn n tigawt d trarit[3]. Aslgn ad istawhmma bahra g tiɣri n amyas agellal.

Amawal ssnfl

  • Aglam = description
  • Amaway = vector
  • Agnsan = interior
  • Tazzit = body
  • Timzgit = constant
  • Timntal = causes
  • Tusridin = direct
  • Irimen = experiences
  • Afraran = horizental
  • Asmktan = quantitative
  • Asnfel = change
  • Amussu = momentum
  • Inict = equal
  • Amnad = direction
  • Ssurḥen = applied
  • Tagda = equation
  • Iṭṭiḍiṣ = act
  • Isniln = opposite
  • Tigawt = action
  • Agellal = static

Isaɣuln ssnfl

Iɣbula : ssnfl

  1. Amawal n Tasengama (Tafizikt) : https://amaruyidir.files.wordpress.com/2019/09/amawal_amatu_n_tfizikt_tatrart_tafransist-taqbaylit-dc3a9verrouillc3a9.pdf, Tasna tiss 38
  2. Amawal n Tusnakt : http://adrar-inu.blogspot.com/2015/04/lexique-de-mathematiques-amawal-n.html
  3. Amawal Tamaziɣt-Takatalunit : http://www.amazic.cat/dictionary/reaccio/

Aggur:Tussna/Tin imgradn

Isaɣuln ssnfl