Tamaḍunt n SIDA

Tmaḍunt n SIDASsidaTamaḍunt n uxṣṣa n umzaɣ amɛnan[1] (MXMM), (s tsrɣint : متلازمة نقص المناعة المكتسبة ) yat ɣ tmuḍan hrcnin lli mmi ur ta ufin asafar, tamaḍunt ad iɣ tkcm arrim ar t tthlak tsgrawlt ad ur iskr tiwwuriwin nns. afirus ad iga zɣ tmuḍan n tmadrust n tzzugra ig ula zɣ isragn ixatarn lli iskarn tamadrust n tzzugra dar umaḍun isnhibbr tilmikin n urrim ufgan. tamaḍunt ad ur as ufin as tt ssnn s tɣarast n uzzgz n idammn ar d fllas izri kṛaḍ yrn d timitar nns ur ad tfawnnt bla iɣ izri kṛaḍ isggʷasn.

Tamatart n tmaḍunt n SIDA dar id by lmidya.

Tawada n ukccum n VIH ssnfl

Iɣ ikcm VIH s tɣssa (ddat) iẓḍaṛ ad iɣama mnnaw isggʷasn urta d uggant kra ɣ tmitar n tmaḍunt. Mac iɣ ka nssn is nttut s uvirus ad, iqqan d ad nẓṛ aṭbib, acku mqqar ɣ ass ad ur nssn manik s ar ntjji zɣ tamaḍunt n SIDA, llan isafarn lli n ismaṭaln avirus afad ad ur immati ig tamaḍunt. Ad ukan nttut s uvirus ad, nẓḍaṛ ad t nsmatti i kra n yan zɣ yat yaḍnin ɣ kra n izmaz drusnin, iɣ ur nskr kra n tɣawsiwin. Asmatti iẓḍaṛ ad yili mqqar ur llant tmitar n umaḍun ɣ walli ittutn.[2]

Timitar ssnfl

Gan tt tmitar nns timnnawin yili usnaḥya nnsn tt ɣ dar imuḍan ku yan d man timitar dars. Zɣ tmitar ad: timssi niɣ d tawla, timzri, arfufn, rrmuyt, ilin tt tiyyaḍ…

Tiɣarasin lli s ar ittmattay ssnfl

Gan tt tɣarasin lli sa ittmattay ufirus ad naḥya zund: asmṛḍn, tiɣuniwin n taggayt, ula zɣ tmɣart irbbun s warraw nns niɣd assumum n tabbuct, ar ittmattay ula s tɣarast n idammn niɣd kra n imiss ifrsn niɣd tigzzi. Ilin tt tɣarasin n uray zɣ tmaḍunt ad zund: assunf i kullu imṭṭi dar amyass s umaḍun zund idammn akufay n tmɣart yurun iẓḍaṛ ad nẓṛ imassn yaḍni mas ar nakka akʷfay i wazzan bla mas.

Avirus n ssida ar itmattay zɣ ufgan s wayyaḍ iɣ tlla kra n tuzzuft (tuqqut) bla kra n tjbirt (preservatif) lli rad ikk ngr walli ɣ tlla d walli ɣ ur tlli. Nɣ d iɣ kcmn idammn n walli ittutn s uvirus VIH s tɣssa n walli ur ittutn.

Iɣ tlla kra n tuqqut bla tajbirt ssnfl

  • Argaz ittutn s VIH iẓḍaṛ ad t izzri i tmɣart.
  • Tamɣart ittutn s VIH tẓḍaṛ ad t izzri i urgaz.
  • Argaz ittutn iẓḍaṛ ad t izzri i urgaz.

Iɣ ar nsnir tassgnit nɣ kra n tassmi ssnfl

Iɣ ar nsnir tassgnit nɣ kra n tassmi lli yad isnir kra n yan ittutn n VIH. Idammn lli d yagurn ɣ tssgnit nɣ tassmi ẓḍaṛn ad kcmn s tɣssa. Ɣmkann ula iɣ ittyagas kra n yan nɣ yat s tɣawsa ɣ llan idammn n walli ittutn, avirus iẓḍaṛ ad ikcm

Iɣ ar ttaru tmɣart ssnfl

Avirus iẓḍaṛ ad izri zɣ tmɣart lli ɣ illa uvirus n VIH s iwis ɣ ussan ɣ tusi nɣ iɣ rad d iffaɣ, nɣ ɣ ussan lli ɣ as takka ad issum.

Asijji ssnfl

 
Assfrs n uvirus n HIV

Asijji n tmaḍunt ad illa iɣ immutti umaḍun s usjijji ɣ tafrkt tamzwarut iɣ ḥra tssnti tmaḍunt ad ar yakka tayafut slawan akkʷ lliɣ ar tsrdu tmadunt ad s tizzla ɣ urrim n ufgan. ar ɣil ad ur ta illa kra n usafar ittggan tigira itmaḍunt ad, ḥtta isafarn da illan is ar ka ssifsus iriyn f imuḍan macc atig nnsn iɣʷla bahra ɣ mkann af ttawskarnt tmsmunin zund tamsmunt n imuḍan n SIDA, ttawskarn tt fad ad ḍfuṛn tt ḍufn tt addad n imuḍan awsn tt asn ɣ isafarn ar snmalan tt ula timzizzal n usfrk s tmaḍunt ad.

Iwin d tddanin n tnbbaḍt tamɣrabit mas d zmmemn 12 n yifḍ d 98 n umaḍun ɣ lmɣrib azgn nns gan tt tmɣarin, tsmd tini ma sa tzmmimn n 1200 umaḍn ɣ usggʷas, kṛaḍ imuḍan ɣ wass ma d itggan 9000 n tmttant ɣ usggʷas.

Mqqar thrc tmaḍunt ad ar nttafa uṭṭun n imuḍan n SIDA ar ismud asggʷas f wayaḍ s yat tɣarast issiwidn tizi lli s mqqar ar ttidrus, ɣ mkann af nttafa mas d assfrk ntta ad igan afssay slawan akkʷ zɣ isggʷasn zwarnin ɣ usslmd n tazzanin iqqan d ad sslmadn i tazzanin manik s ar tittiyn zɣ tmuḍan ad hrcnin zund SIDA afad ad darnɣ ilint tasutin frknin, tasut lli rad yakʷz aɣaras ifulkin tanf i wad ihrcn.

Ẓr daɣ ssnfl

 
Tẓḍart ad tẓṛt uggar f Tamaḍunt n SIDA ɣ usnfar n Commons.


  • https://web.archive.org/web/20210103122850/https://tal.ircam.ma/dglai/lexieam.php
  • " Nnru Yat Anɣ Ssida - Tasuɣlt taclḥit - yura t Brahim Lɛsri
  •   Tasnijjit      

    Isaɣuln ssnfl