Lḥajj Blɛid

(Tmmatti d zɣ Lḥaj Blɛid)

Iga Lḥajj Blɛid (s ism nns iɣzzifn: Blɛid u Brik Da Bihi) yan ṛṛays amaziɣ asusi aclḥi. Ilul gr 1870 d 1875 ɣ Wanu n ɛddu ɣ Idaw Baɛqil, immt ɣ 1945. Ig yan ɣ tmatarin mqqurnin n usnulfu amaziɣ ɣ tsga ittuyassann ɣilad s Sus d idɣarn lli ɣ tettyusawal tutlayt taclḥit. Ur nssin kigan f umzruy nns mqqar nẓḍaṛ ad nini mas tman(?) d isnifiln imqrann lli issn iffus n Lmɣrib ɣ tasutin-ann timggura zɣ ma d-ggʷran imɣarn mqqurnin satn ar ṛẓẓan inkan lli f tbidd tamtti taqburt ar srusn iwutta (iggutta) n idawn (idɣarn) d tmyurin yaḍn inmalan d tudrt ingʷan ɣ tgadirin nnsn mqqurnin. Rad iniɣ, mas d lliɣ d ggʷran imɣarn mqqurnin zun d Amtuggi, Aglawi... d wiyyaḍ, fkan udm yaḍn i tnbaḍt ɣ tsga ad kksn-tt zzɣ ifassn n inflas n tqbilt; ɣmk-ann nit ad satnt(?) tɣawsiwin yaḍnin, zun d amarg d insayn iqburn, ar ttffuɣn igr nns amtti ar lssan timlsa yaḍn inmalan d isnulfutn lli d ssggʷran-d inbaḍn-ad.[1]

Lḥaj Blɛid
ⵍⵃⴰⵊ ⴱⵍⵄⵉⴷ - الحاج بلعيد
Lḥaj Blɛid yusi rribab nns ɣ usggʷas n 1933.
Umlan inimann
Talalit 1875, Idaw Bɛqil
Tamttant 1945, Lmɣrib
Adɣar Tamazirt n Sus
Tamazirt Lmɣrib
Tudrt
Tawuri Amdyaz, Anaẓuṛ
Tutlayt Taclḥit
Anaw Tirruyṣa
Allal Ribab

Paulette Galand-Pernet, lli yaran kigan n tzrawin f umarg d insayn isusiyn, tnna ɣ warratn nns lli d tsfaɣ ɣ usggʷas n 1972, mas iga umarg n Rrways timdyazin n imariren mi ur ig tawwuri nns amr amarg; ar tnt skarn, gin-asnt tiyyt nnsnt, ar zzrign timizar s tiyyaḍ, ilin f kran trabbut ɣ llan iɛzrayen ittlmadn anaw ad n umarg; amzwar n trabbut-ad ad igan Ṛṛays.

Iɣ nsawl f ṛṛways, idrus ma ɣ ar nttettu Lḥajj Blɛid; acku nttan ad ifln titggarin ittusllan. Lḥajj Blɛid, ṛṛays amdyaz nnɣ atrubadur, ifl timitar-nns ɣ umarg amaziɣ ɣ tsga n Sus. Ilul ɣ Wanu n ɛddu ɣ tsggiwin n Tiznit. Ur nssun man asggʷas ad ilul, illa may tinin mas d illul gr 1870 d 1875. Nnant krant tmsiggilin (Alexis Chotin d Paulette Galand-Pernet) mas rad dars ilin 60 n usggʷas ɣ usggʷas n 1933. Tawja-nns ur teṭṭif yat, sul mmtn ayt dars lliɣ sul imẓẓiy. Iffɣ timzgida ikcm i kraygat anaw n twwuri afad ad irar mas ictta tiram zun d tayssa, ccmutiyt iheyyaden lliɣ ilkem Taẓṛwalt, lli ɣ ittyumḍal yan zzɣ igʷrramn imqrann n Sus Sidi Ḥmad u Musa.

Taẓṛwalt lli igan adɣar s nn akkʷ ttasin middn aḍan a ɣ innurẓm wul-nns s umarg d uẓawan. Ikcm ad ig anlmad ɣ trabbut ismann kra ɣ inmɣurn n umarg n tizi-ann. Ur izri yat s lliɣ isker ntta yat trabbut, lkmntinn wiyyaḍ. ,Munn i umarg d rribab zun d Muḥmmad Budrɛa, Ali Aswiriy d Mbaṛk belleḥsen ; ig tiswar i idukan-nns ar ittkka timizar d tqbilin ; tizi yan ad yurar aylli nit sul ittnunuyn ɣ imzgan n imsfliden imaziɣn. Awin-t ibrdan ar tigmma n inmɣurn n tqbilin d inflas n Lmxzn ɣ Sus. Tugt n turarin-nns ar mmalnt idrfan mqqurnin n tudrt-nns.[2]

Amarg nnes Iga yat tugga f isnifiln imttitn ittmnid ɣ imi n tasut tis 20 ; tizi lli n kcmn imɣarn Sus, iḍfr tn inn fransis ; d mamnk as ẓḍaṛn ad snfln tummnda n mddn snfln timlsit i ussan nnsn.

Yurar Lḥajj Blɛid f tayri, amuddu, isnifiln n tamtti n Sus d tamɣribiyt, asɣan, d kigan n yan ad yulsn i turarin lli d ifl s mkli tnt nit iskr nttan, nɣ s imassn yaḍn zun d Iẓnẓarn Ccamx, Ɛmmuri Mbark, Ḥmad Amntag, Lḥusayn Amntag... Ttyawskarn fllas kigan d isiggiln zun d walli nit nbdr n Paulette Galand-Pernet, win Bn Iḥya Lḥusayn gw Wijjan, Muḥammad Mustawi d wiyyaḍ.

Tudrt nns ssnfl

 
Passport n Lḥajj blɛid lli ɣ ittyura mas d illul ɣ 1875.

Irwas is d ilul Lḥaj Blɛid ɣ ixf n tasut tis 19 gr 1870 d 1875, ɣik lli s nnant Alexis Chottin d Paulette Galland. Iga yiws n usklu n Ayt Da Bihi, yucka-d zzɣ Ibaɛqiln. Immut as babas Bihi Da Brik lliɣ sul imẓẓiy. Iddr timẓi-nns d mas Rqiya illis n Ɛli n udwwar n Tamaɛit lli illan ɣ tsga n Imsggin tama n Ugadir. Idda iɣra-d ɣ timzgid ɣ udwwar lliɣ d nit illul Anu n ɛddu ɣ tsga n Tznit, tkka-tt-in tawja-nns ur teṭṭif yat, ayann ad yujjan innas ad t-tssfɣ zzɣ tmzgid bac ad ig amksa. lliɣ tt-inn ikka ar itdda ad ikssa izammarn ar bdda dis itawi taɣanimt-nns bac ad sis ilhu ixf-nns, ɣik ann a's ssnn middn is dars mad itini ɣ umarg.

Lliɣ-d yurri Lḥajj Blɛid s Fransa ɣ usggas n 1938, yumẓ urgaz ad "ttrita" nns ɣ taẓuṛi. Lliɣ idda ad d-ikk dar Aglawu Thami ɣ ammas n Taliwin, ihrc yuḍn ixf nns kran 3 imalasn aylliɣ immut ass n 15 Mayu 1946. Mḍln-t ɣ tamdint n Wanu n ɛddu ( Aḍwwaṛ lli ɣ nit illul ) . Ɣ wass n 30 Mayu 1938, iffɣ as "lpassport" nns ɣ Ugadir lli ɣ ittyura mas d ilul ɣ 1875.[3]

Tamdyazt ssnfl

Yurar Lḥajj Blɛid f tayri, amuddu, isnifiln n tamtti n Sus d tamɣribiyt, asgd. Kigan n yan ad yulsn i turarin lli d-ifl s ɣik lli tnt nit iskr nttan, nɣ s imassn yaḍn zun d Iznẓarn Ccamx, Ɛmmuri Mbark, Ḥmad Amntag, Lḥsayn Amntag ... Ttyawskarn fllas kigan d isiggiln zun d walli nit nbdr n "Paulette Galand-Pernet", win "Ben Iḥya Lḥusayn gwijjan", "Muḥmmad Mustawi" d wiyyaḍ.

Amarg ssnfl

Amarg n ṛṛays Lḥajj Blɛid iga yat tugga f isnifiln imttitn ittmnid ɣ imi n tasuta tis 20; tizi lli ɣ nn-kcmn imɣarn Sus, ḍfrn-tn inn ifṛansisn; d manmk a's ẓḍaṛn ad snfln tummnda n middn snfln timlsit i ussan-nnsn.

Ɣ tudrt-nns, iskr Lḥajj Blɛid kigan n umarg, ɣwid ad bahra zgisn ittussan :

  • Taliwin ( Mqqar Tlla Tuga )
  • Wa Lhassani
  • Ya Uhbib Wurgh
  • Atbir Umlil
  • Sawkan Txamamɣ ...

Tiguriwin n umarg-nns ssnfl

Taliwin
Mqqar tlla tuga ar afud
Ilin izammarn a lɛzib ur k yad lkimɣ
Asif n isktan aɣ iggʷiz ufulki n waman
D lbnyan ula awa zzin icwan
A zagmuz asif-nnun ad ikka uḍar
Walaynni iqḍa-d lmuṛad lli ira
A kkiɣ-d taliwin nẓṛ-d lbnyan-nns
Nẓṛa ccrajm wala zllij ila-tn
Ḥaqqan timizar n l'europe a ɣ incṛ
Lmɛllm lkiɣḍ yawitid isrs-t
Asin fllas lmanazih ula ccṛajm
D taccṛafin wala zllij ila tn
Ma ɣ ar ittnzzah lbaca kiɣ isafr
Ad d-ikk lḥkuma n tmmi n tmizar-nns
A ayt lmakan i ṛbbi dduɛayt
Ad yurri uḍaṛ imma hann lḥubb myarn
Ufiɣ-d lḥubb iga ljdid ur akkʷ sul
Iri uḍaṛ inu tawada d lɛaqql
A ixf inu bidd ad k-nzznz riɣ ad k-nara
Ɣ lkiɣḍ i yan uḥbib ufiɣ-t
→ Lḥajj Blɛid
Atbir Umlil
Atbir umlil ira nmun s darun
Iɣ iyi trit ira bdda ng winnun
Ad nmun ad nẓṛ walli nra ɣ ddunit
Iqqan aɣ d usmmun lxyar d kyyin
Mad iyi-imlan iɣ ijla utbir
Iga wahdu-t ur imun d yan
A xuya atbir niɣ ahbib n yan
Ad t ukan laḥḥ, iqqan-d ad jlun
Lmuluɛ yan iṣiyyḍn itbirn
 
Nkki nniɣ yuf a tn idalb yan
I walli tn-yurun nɣ tn-ṛbban
Nkki nniɣ yuf ad tn-iḍalb yan
Imma axlawiy ur ak sar ggawrn
Mla d l-hwa-nns is irad jlun
→ Lḥajj Blɛid

Ẓṛ uggar ssnfl

Isaɣuln ssnfl

  1. Sit n Imurig : https://web.archive.org/web/20201020093155/http://www.imurig.net/fr/artistes/lhaj-belaid-abaaqil
  2. Azawan.com - Lḥajj Blɛid [Ɣr ɣ wantirnit] - ittuẓṛa ass n 10 mars 2012
  3. Sit n Imiksimik : https://web.archive.org/web/20210131180200/http://imiksimik.legtux.org/fra/artists/lhaj_belaid.html
Taẓuṛi tamaziɣt g Lmɣrib
Aẓawan Taṛṛwayṣit Lḥajj Blɛid · Ɛumar Wahruc · Muḥmmad Albnsir · Muḥammad Abaɛmran · Ḥasan Arsmuk · Ḥmad Amntag · Saɛid Actuk
Taẓnẓaṛt Iẓnẓaṛn · Iẓnẓaṛn Ɛbdlɛaziz Ccamx
Ṛṛuk amazigh (Rock amazigh) Juba n Tuja
Fuzyun amaziɣ (Fusion) Ɛli Fayq · Fulan Buḥsin
Aẓawan asɣun Mbark u Lɛṛbi · Ɛmmuri Mbark
Tagruppit Ajyal Sus · Ayt laman
imassn Ribab · Luṭaṛ · Lbanju
Ssinima tamaziɣt imssufaɣ Aḥmad Badduj · Ɛbdlɛziz u Ssayḥ
inmuggarn Anmuggar Agraɣlan Isni n Wurɣ n Usaru Amaziɣ n Ugadir · Anmuggar Anamur n Lfilm Amaziɣ n Warzazat
Ismdyatn Lḥusin Brdawz · Ɛabdllaṭif Ɛaṭif · Muḥammad Abɛmran · Zzahya Zzahiri
Tanḍḍamt Isaffn n umarg
Ahyyaḍ Aḥwac · Lɛammt · Aḥidus · Aḥwac n taskiwin · Taḥidust · Tamawayt