Arrig niɣ d Algaz (S Taɛrabt: غاز, s Tfransist: Gaz) iga yan waddad n tanga ur yufi yan ad t ikms s ufus, llant gigan n wanawn n urrign, kra iga t tamtta yadlli tẓḍaṛ ad tettamẓ talɣa n urrig d mayad ibidd f man tirɣi a ɣ tlla, d taskflt n uluzzu n tfulin nns, kra n urrign lan aklu d wiyyaḍ lan aḍu.[1]

Urrig ittyawskar s yat tgrgurt n tfulin niɣ d iblkimn lluzzanin (kuyan iga win ixf nns) ar ttmattayn s aynna ka ufan. [1]Ɣayann a f ur iṭṭaf urrig yan ublɣ ula talɣa izgan ur d zun d tafkka tadɣrt ula tablulut. Bac ad tzri tanga ssɣ waddad ablulu s waddad algazan ixṣṣa ad as ijṛu ɣaylli s ttinin "Asmar".[1]

Iblkimn lluzzanin ar skarnt yan ulgaz.

Aḍu iga yan urkas n ilgazn, ig uksijin yan ssɣ imssilitn-nns.

Anawn n Yilgazn ssnfl

Llan sin wanawn n yilgazn:

- Algaz n tilawt: algaz nna ur igin zun d algaz imuccḍn, d ura ifttu f ilugnn nns, dɣmklli immala yism nnsn, ɣwid ad ittilin ɣ twnnaḍt.... Iẓḍaṛ imil ad ig zun d kra n ulgaz imuccḍn iɣ nit tggut trɣi, idrus usadd.

- Algaz imuccḍn: Yan ulgaz ur illin ɣ twnnaḍt, dars kra n ilugann nns ẓlinin ar fllatsn ifttu ɣ waddad nna illan. Llan waxxa ɣik ann kra n ilgazn da asn akmurnin zun d Ahidrujin , Uksijin, azuṭṭ, ilgazn inmɣurn (Ahilyum, Aniyyun, Argun).

Ilugnn ssnfl

Kra iga tt algaz imuccdn (gaz parfait) ar ittḍfar kṛaḍ ilugann, hatni:

Alugn n buyl Maryuṭṭ ssnfl

Ɣ yat tirɣi igan tamzgut (ur ar tnffil) darnɣ:

 

• P = Asadd (Pression)

• V = Ablɣ (Volume)

• K = Tamzgut (constante)

Ar ilmma ittini ulugn-ad mas d kra s ar ittidrus ublɣ n ulgaz kra s yaqqlay usadd nns.

Alugn n Carlz ssnfl

Ɣ yan usadd igan amzgu (ur ar inffil) darnɣ:

  

• V = Ablɣ (Volume)

• T = Tirɣi (Temperature) tlla s ukilvin

• K = Tamzgut (constante)

Ar ilmma ittini ulugn-ad mas d kra s ar yaqqlay ublɣ kra s ar dis taqqlay trɣi.

Alugn n Usadd (Gay-Lussac) ssnfl

Ɣ yan ublɣ igan amzgu darnɣ:

 

• T = Tirɣi (Temperature) tlla s ukilvin

• P = Asadd (Pression)

• K = Tamzgut (constante)

Ar ilmma ittini ulugn-ad mas d kra s ar yaqqlay usadd kra s ar dis taqqlay trɣi.

Alugn n yilgazn muccḍnin ssnfl

Ssɣ kṛaḍ n ilugann-ad lli ttyawbdarnin ḍin-d sul alugn n waddad da tn akkʷ ismunn darnɣ:

 

Tisuɣal ssnfl

  1. 1,0 1,1 et 1,2 Great World Encyclpedia of Science
  Timassanin