Aggur:Timassanin

Aggur n
Tamassant

Uṭṭun n imnnitn g waggur ad : 43
Gr tiwallin nk f taggayyin n waggur ad

Aggur n Timassanin
Aggur n Tmassanin
Brrk-at dar aggur n Tmassanin, ɣid aɣ ra tafim imgradn nna isawaln f kraygat anaw n Tmassanin

Takrura nɣ Takimit Tasnudert nɣ Tabyulujit Tasengama tasnaggurt nɣ Tasengamaggurt Tasengama nɣ Tafizikt Tasasfrt Tasnakalt Tasnijjit

Amagrad n yimalas
Alugaritm anipiri

Iga Alugaritm agamanAlugaritm anipiri (s tanglizt : Natural logarithm) yat tsɣnt bahra ittyusann ɣ tusnakt. Ar tsnfal tasɣnt ad afaris s tmrnit zun d tisɣnin ilugaritmiyn yaḍnin. Ar tt nttara s mk ad : .

Ar nttini is iga alugaritm agaman s uzadur n acku . Iga alugaritm agaman tamnzut n tsɣnt : ɣ uzilal .

Alugaritm ad dars yan yism yaḍn ad t igan d "anipiri". Ism ad ikka d John Napir, yan umusnak askatlandi, amskar amzwaru n tflwit talugaritmiyt (tmzaray f talli nssn).

Tettyawskar tazmilt n ulugaritm zɣ dar Grégoire de Saint-Vincent d Alphonse Antonio de Sarasa ɣ usggʷas n 1649... (Ɣr uggar...)

Asfsr


Amgrad n imalas
Tasniwin timzwura n udlis n Islgan n Nyutun s tutlayt talatint.

Islgan n umussu n Isḥaq Nyuṭun ar skaren azday inger afud da ismussun tazzit d umussu nns.

Aslgn amzwaru

Ar ittini uslgn amzwaru n Nyutun mas ig yat tazzit t-bidd ur attmussu neɣ ar tmussu s yat tazzla timzgit g yan umnid, ira tɣama tazzit ad tɣama tbidd neɣ ra-tɣama tssuda s yat tazzla timzgit mqqar ar fllas ittagez wafud. Aslgn ad i-tt-uyssan s wassaɣ n Aslgn n Tussimt.

Rad tt nara s ɣmk-ad:

Aslgn n Tussimt iwfat g tizwiri mass Galilyu Galili yara-t s tɣarast nna s t-nssen, macc ɣir i wmussu afraran f wakal, g yan uzmz yaḍni mass Runi Dikart issmɣur aslgn ad.

Dat Galili tella yat tswingmt mas akk imussuten ifrarann darsen timntal tusridin. Macc Galili iẓẓdar a-ysan seg irimen-ns mas tazzit ittmussun, ra-tɣama ar tmussu mqqar yan afud ar iswwuri bac a tbidd.

Aslgn wiss sin

Aslgn wiss sin n Nyutun iga yan uslgn yakkan yan uglam asmktan n maf-iẓdar yan wafud at isker i wmussu n yat tazzit. ar ittini mas asnfel n tasmkta n umussu g uzmz n yat tazzit inict g umnad d tasmkta i tazduzt (mass) d tazzla-ns. tasmkta n umussu tga zund tazzla, gan imawayen, darsen ssin tasmkta d amnid.

Afud i-tt-ssurḥen f yat tazzit iẓdar ayssnfel tasmkta n umussu ns, neɣ amnad ns ne iẓdar atn issnfel ssin. Aslgn wiss sin n Nyutun iga yan uslgn akk istawhmman g Tasengama.

Yat tazzit ilan yat tazduzt timzgit , ras nara  :

neɣ nẓdar at nara s tɣarast yaḍnin :

Ɣid ar nmmal :

  •  : Afud
  •  : Tazduzt
  •  : Tazzazt

Maɣ d gan imawayen.

Ig yat tazzit dars afud agnsan,ar ittazzaz s mklli aɣ ttini tagda n uslgn ad wiss ssin n Nyutun. seg tasga yaḍnin ig tazzit ur attazzaz, ur ra-gis ili yan afud agnsan.

Aslgn wiss kraḍ

Tawlaft immaln Aslgn wiss krad n Nyutun

Aslgn wiss kraḍ n Nyutun ar ittini mas ig darneɣ snat tazziwin, yat ar iṭṭiḍiṣ f wayyaḍ, nẓdar anini mas yan ar issḥruy afud f wayyaḍ s tmkta inicten d imnaden isniln. Aslgn wiss kraḍ ittuyssan s wassaɣ n Aslgn n tigawt d trarit. Aslgn ad istawhmma bahra g tiɣri n amyas agellal.

Amawal

  • Aglam = description
  • Amaway = vector
  • Agnsan = interior
  • Tazzit = body
  • Timzgit = constant
  • Timntal = causes
  • Tusridin = direct
  • Irimen = experiences
  • Afraran = horizental
  • Asmktan = quantitative
  • Asnfel = change
  • Amussu = momentum
  • Inict = equal
  • Amnad = direction
  • Ssurḥen = applied
  • Tagda = equation
  • Iṭṭiḍiṣ = act
  • Isniln = opposite
  • Tigawt = action
  • Agellal = static
... Ɣer uggar ...
Tawlaft n ɣassa
Afggag n Nyutun, ar isbayyan ufggag n Nyutun mas Tazḍart d Tamussut n yat tafegga ur attbaddalnt
Tifawt
Tawlaft n Jubitir seg ignwan

JubitirJupitirAdanbala iga yan umtiwg lli kullu imqqurn ɣ unagraw anafuk, s ubddur imqqurn s 2,5 f imtiwgn ann iɣaman munn, macc ar ittɣama iga ɣar yan zzɣ ifḍ ɣ ubddur n tfukt.

Amtiwg n Udanbala iga amtiwg lli bahra immrwasn d tfukt ɣ tnɣa nns. waxxa txṣṣa tuqqna ns n uhidrujin a ttimɣur s 75 n tkklit f ma ttga ɣilad afad ad ig itri, d ixṣṣa a yimɣut ɣar s 13 n tkklit i ujdr n udyutiryum afad ad ig aguzzal admman.


... Ɣer uggar ...
Brrk

Icon

Tammassant niɣd science s tafransist , z talatinit scientia, tga tusna ɣ tigira n n iswingimn d tiẓri nu fgan d usmmql. Γass graygat taɣawsa tla tawsnans, tamassan tga ula yan ummussu li it bnan f kullu mayẓrra ufga is duwwurt ɣ ixf nes . ar n ttini Discipline (spécialité)|domaines scientifiques i tiɣula n tusna li ittyzlayn fkra anaw n tusna zund  : Takrura, Taẓuṛi, tarakal, Tidurssent, Tusnakt, Mikanik, Iẓṛi, Tasafart, Tadawsa, Tamassant n itran, tadamsa, Temitti,…
Tamassant
Prumeti yiwid tasafut u fgan, iskrt Heinrich Fueger (1817). Musée Liechtenstein, Vyinna.

Tamassant tga kullu madakkan iswingimns lanin atig f mayssn ufgan, d ma ilkm s ixfn ɣ tusna n madas issuteln. z talatinit (scientia, « connaissance »). Ilint graygat tiɣulin n tamassant, tarakal (géographie), tamsasfart ( Medecin), tusnakt (Matematique), takrura (chimie).. graygat tayult tẓli s yan wanaw n tamassant tsmun tiwuriwin nes, d iswingimn iqbura nes, d ma fllasn ibnan , d mad kfan. Gint tiɣarasin timassanit, atig n tamassanit may skarn ɣ tuwuriwin ad kullu mammu ntini timassanin.

Tafukt
Yat tewlaft n tafukt smanen-tt ayt NASA.

Tafukt tga-tt titrit n unegraw afukan. Ɣ ussurtey asnallun, tga tafukt zɣ yitran ganin ɣ wanaw axmuc awraɣ ilan ɣ ubeddur attayen n 1,989 1 × 1030 kg, tettusileɣ s uhidrujin (75 % n ubeddur d 92 % n ubleɣ) d uhilyum (25 % n ubeddur d 8 % ubleɣ). Tamu tafukt ɣ umahellaw igan s isem abrid n walim taggug i tuẓẓumt n umahellaw s wattayen n 8 kpc (∼26 100 a.l.), agensu n yiɣil n Uṛyun. Ar tessutul tafukt i tuẓẓumt n umahellaw ɣ 225 ar 250 n imelyunen n iseggasen (aseggas n umahellaw). Ar as-ittenneḍ wakal (s temmri n 30 km/s), sa n imtiwgen yaḍen, semmus n imtiwgen ixmucen s usidres, mennaw n iknemtiwgen d imsazagen d yat tassfift n ugeḍrur. Ar tettgensas tafukt i waḍu-nnes attayen n 99,854 % n ubeddur n unegraw afukan, ar ittgensas Jupiter uggar n sin ifkraḍen n uyenna d-yaguren.

Tafukt, dar s assaɣn yaḍn zund "iṭij - tafuyt", nttat ad igan itri illan ɣ tuẓẓumt n unagraw anafuk, d iga ubddur ns kra n 99,86% zzɣ amsmun n ubddur n unagraw anafuk.

Asamu

- Awum aknunnay: 1,39 agndid akilumitr.

- Abddur: 1,99 × 10³⁰ akilugram.

- Astum n wammas n umahllaw: 26 038 asggwas n tifawt.

- Azmz n wannaḍ: 25 n wass.

- Azmz n uḥbu amahllawan: 225 agndid n usggwas.

- Aẓẓug n tsna: 274 M/S².

- Tirɣi n tsna: 5 505 wC.

Amassan
Galileo Galilei
Galileo Galilei

Galilyu Galili iga yan amussnagamaw (physicien), d amussnayyur (astronome), ilul g tmazirt n Ṭalyan. Galili iga yan seg wida ygan llsas i tasengama tatrart (physique moderne). isiggel Galili d Kepler, irfed-iten Nyutun i wsiggel ns. Galili isnulfa-d s wacu issaked aggur, isken-d tiderra (ccwami) illan ɣef iṭij. D Galili I d-yufan isafen illan ɣef aggur d igensawen (satellites) imeqqranen n Jupiter d udmawen n Venus.


...Ɣer ugar ...
Tamassant n wassad
Butkimit-ad ilsan yat tmelsit d ilemḍaḍen t-ittareyn, ar ismuqqul yan uẓru d-ikkan wayyur.

Tga TakruraTakimit yan yiẓli n tussna innezgemn s iferdisen ikimiyen d wuddisen, d manik s ar swuruyen gratsen. Tga-tt tezrawt (study) n tangiwin (tiɣawsiwin) nna iskaren ddat-nneɣ d kullu m'ad aneɣ-issuteln ɣ umaḍal-ad.

...Ɣer uggar ...
Akal
Asmmaql f w-akal z apulu 17

Akal iga wis kraḍ itran lli itfarn i ungraw anafuk. d yan ɣ willi tsutulnin i itri n Tafukt lli illan ɣ tuẓẓumt n ugraw ad. Ar as itsutul wala nttat yan wayyur.

Amtiwg nnɣ aɣ akkw tggut tuqqna gr tam imtiwgn illan ɣ unagraw anafuk.

Amzruy

Illa wakal z uggar n 4,467 milyar n usggas. z lliɣd iffuɣ imik n w-akku z tafuk yitti z giz. ɣ umzwaru rad yiṣmiḍ ifrkki n uflla. rad tit tfr yat tusut yaḍn lliɣ ras ttid lkmn indkkik yaḍn d isufa lli rad isbadl udm ns. kullu mayad ittuyskar f lmlayn n isggas d tusutin urganin yat..

Akal ɣ tudert n ufgan amaziɣ

Dar imaziɣn Akal af atmaɣ yan ntt d tarwans. akal lli kkrzn d wakal,lli ɣ zdɣn d lliɣ drn. Ig wakal dar imaziɣ yat lli f kullu maɣn ɣ umzruy nsn. D irumiyn, ifniqicn, aεrabn , ifransawiyn...

Asamu

  • Awum aknunnay: 12 756 akilumitr
  • Abddur: 6 × 10²⁴ akilugram
  • Astum f tfukt: 150 agndid akilumitr
  • Azmz n wannaḍ: 23 n tsragt d 56 n tusdidt
  • Azmz n uḥbu anafuk: 1 usggwas
  • Aẓẓug n tsna: 9,8 M/S²
  • Tirɣi n tsna: 15 wC

Tasna

Ma ilkkmn gr 70% d 71% zzɣ tasna n wakal tga aman n igarawn d illan, d 30% iɣaman ka d igan akal, ar tbḍḍu tsna tabṛṛanit n wakal s kigan n igmmaḍn iqquṛn, nɣd tifilin titaktunin, ar ttmattayn t ɣ tsna mnnaw igndid n isggwasn.

Akuttr aguman (Axial tilt)

Ikuttr wakal zzɣ aguman nns s ma ilkkmn ar 23,4 n tskwfal, ma imssrn ɣ isnfaln ismẓuyn ɣ unzwi ɣ tsna n umtiwg.

Igr amɣnaḍisan

Ar iddnkay igr amɣnaḍisan n wakal ɣ ungns n tmnaḍt taxatart ittufsan n bṛṛa n umtiwg d ar ilkkm ar bṛṛa afad ad issuncg alssi amɣnaḍisan, d ulssi amɣnaḍisan iga yan ufrag issutln i wakal d ar t iḥṭṭu zzɣ aẓnẓṛ n tfukt.

... Ɣer uggar ...
Taguri

Timassanin smunet graygat tamassan ituyssan: zund Tamassant n-itran , Tidurssent ,Takrura ,Tasengama, Tanzeggant, Ameẓẓul, Tusnakt, Timassanin tigmawiyin d Tamassant n wakal, tamassant tga graygat tawuri d yuckan tigira n icnubbcn n ufgan, d iswingimns, tirawsiwinad ur abnunt f din ula iswingimn litn rwasnin.


Rnu amgrad
  • Tram ad tdrum? Ɣṛat ilugann d taratin, tḍfṛm aylli illan ɣ tasniwin n Tiwizi. Ur d iqqan uzmmem mac ittuwṣṣa sis
  • Awsat ɣ tirra n imgradn n Wikipidya s tutlayt Taclḥit af ad yimɣur uggar.
  • Iɣ tsɣawsat s tiwisi ɣ tirra n imnnitn, tẓḍaṛt ad nn taggʷt ɣ Tasna n Tiwisi.