Amussu niɣ tilalt n Imɛcaṛ iga yan umussu ismunn taẓuṛi d tdlsa, ttwassn tilalt ad tadlsant ɣ tmizar n iẓẓlmḍ n ifriqya d tgzirin n Kanaray, timizar lliɣ zdɣn imaziɣn. Iṭṭf umussu ad ula amzruy idran ilkmn tasutin f tasutin mqqar nit ur llint kigan n tuggʷa timiray fllas. Ar ɣilad, iṭṭaf ukan sul umussu ad tilit nns g tmizar n Lmɣrib, slawan akkʷ g tsggiwin n Sus d iffus n tgldit n Lmɣrib. Tga tffugla ad yat tffugla tamdnant llis iskar umadan, iẓḍaṛ ku yan ad gis idru, tg ula zɣ timyurin tidlsanin d tẓuṛanin lli d iqqan ufrag d usuttg, acku iga umussu ad yan udm ifawn zɣ udmawn ggutnin n wayda adlsan g tmazirt nnɣ.

iɛrrimn ar sfuglun imɛcaṛ g usun n ifran, tamnaḍat n ugʷlmil wad nun, 2022
kra n imɛcaṛ g iffus n tgldit

Tga tilalt ad tad lli d bahra yugmn zɣ wayda aɛibri[1] (timyurin, tutlayt d umawal, timlsa, aswingm, iwrikn), ɣmk lli tsmun kigan n tmyurin timaziɣin (aẓawan, imassn ttawsmrasnin, timyurin, tutlayt) tg ula tamatart f tmyidirt illan gr imaziɣn d wudayn ddrnin g Lmɣrib slawan akkʷ wida llanin g yiffus n tgldit.

Anamk ɣ tsnilst d tilawt n tguri ssnfl

 
yan umɛcuṛ g usun n ifran, tasga n uglmim

Ɣ tsnilst ssnfl

Ɣ tsnillst, imɛcaṛ tga tguri zɣ tutlayt tamaziɣt, anaw nns iga t amagut amṛẓu, amay nns iga t "amɛcuṛ", unti nns iga t "tamɛcuṛt". [2]

Ɣ tilawt ssnfl

Ɣ tilawt, tzdi tguri ad d wass n tɛcuṛt[3] lli igan ass wiss mraw g wayyur n muḥaṛṛam g usggʷas ahijri. Da tettunni tguri n tmɛcuṛt i takat nɣ d lɛfit lli nssrɣa tizi n usfuglu s tɛcuṛt. Taguri n imɛcaṛ nttat da tettunni i trabbut n imurarn lli skarnin taffugla ad, mk lli tettunni ula i tffugla ad nit s yixf nns.

Taguri n imɛcaṛ da ttusmris kigan g yiffus n tgldit n Lmɣrib, ilint ula tguriwin yaḍnin lli dids imsackan g tsggiwin yaḍnin n Lmɣrib zun d: imhḍḍṛn, imɣarn n yiḍ, iṣwabn..d tguriwin yaḍnin.

Tanɣruft ssnfl

S umata, imɛacṛn gan tarabbut lli iskarn tugt n tmyurin tiqburin munnin d taḍṣa d lhḍṛt d lfṛṛajt g wayyur n tɛcuṛt. Iga umussu ad yan udm iccarn ngr wayda amaziɣ d wayda aɛibri lliɣ ar gis nttafa tugt n tɣawsiwin zdinin ngr imaziɣn d wudayn g mad iẓlin s tmyurin d yismwan d tmlsa d tzzulin d umzruy d tɣawsiwin yaḍnin.

S umata tga tffugla n imɛcaṛ yat tffugla ismrasn udmawn nɣ tasuni dat n tugt imussutn idlsann g nttafa tatiqnit ad [4] ar ittili g yiḍ, ar gis ttusmrasn gar iwaliwn ɣ talɣatin itturarn s yimsli iɛwwjn infln f tbridt n wawal ɣ tɣarast tanmyurt.

Amzruy d wakud n usfuglu ssnfl

Ar tettili tffugla n imɛcaṛ g imalass amzwaru g wayyur n tɛcuṛt g usggʷas ahijri. Ar ɣil ad urta sul nufi tizrawin nɣ d tiɣuriwin mmalanin tizi lliɣ ssntan imaziɣn ar sfuglan s imɛcaṛ, mk lli sfuglan s tiffugliwin yaḍnin (bilmawn niɣ bujlud, bllɣnja, ignawn, ismgan...) macc aylli illan g tmkʷtit n imaziɣn izaykutn iga t mas iga usfuglu ad wad igan aqbur ikkan kigan n tasutin dranin. Ifaw ula mas ẓḍaṛn imaziɣn ad frgn tilal n imɛcaṛ mqqar kcmn isgdn yaḍnin (tudayt, tamasiḥit, lislam), ur fln asfuglu ad, macc mmaɣn snfln t s imikk afad ad imsasa d isnfln ixatarn llanin g umnaḍ lliɣ ddrn.

Ɣ mad iẓlin s tirra n umzruy n umussu ad igan adlsan d unamun d win tẓuṛi, aylli bahra fllas yujadn iga t amzruy amiwan lli igan tuggʷa d iwaliwn lli fllas ttinin middn tasutin f tasutin. Ɣ umnid amiray, darnɣ yat tuggʷa tamirayt n unɣmas afṛanṣawi "gatifuṣi" lli yuran yan umgrad g isnuml mad iẓṛa f imɛcaṛ n tznit g usggʷas n 1934. [5]

 
tarabbut n imɛcaṛ

Addad n usgd ssnfl

 
asmḍl n yan urgrag g iffus asun n iɣrm

Imassann n usgd llanin g tsga n Sus ẓṛan timyurin ad macc ur nnin is hrcnt, igllin n Muḥammad Lmxtar Ssusi ur fllasnt inni walu. Inna umrzu Muḥammad Mustawi g yan umgrad nns g uṭṭun wis sin g tsɣunt nns "tawsna" lli nit nbdr g iɣbula n umgrad [6] ad mas nnan imzdaɣn n ifran mas d amassan sidi ṭṭahṛ lifrani ar isnubg s imɛcaṛ, ar asn yakka tarragin, ar issflad i iwaliwn nnsn, ar iṭṭṣṣa, ɣmk ann ula yiwis amassan muḥmmad ṭṭahṛ lifrani.

Idɣarn n usfuglu ssnfl

 
aḥwac n imɛcaṛ g usays

Ar ittili usfuglu n imɛcaṛ g mnnaw idɣarn zdinin d kraygat tafrka g tfrkiwin zdinin d usfuglu ad ku dd yat d nttat, g usujd nns niɣ asmnid nns, nɣd asmad nns. zɣ idɣarn idslann zdinin d usfuglu ad, nẓḍaṛ ad nbdr: lmiɛaṛt niɣ lknisit, asyarur n usays, tiswak n usun, lḥuc, lguṛ. rad nfk isisfiwn f kraygat adɣar d twwuriwin lli gis ttawskarnin s ɣmk ad:

Lmiɛaṛt niɣ lknist ssnfl

Adɣar ad ar ittgga yat tgmmi ur ittuzdaɣn, igdl f kuyan ad srs ikccim abla wida llanin g trabbut n imɛcaṛ. taguri ad tga tin wayda adlsan aɛibri izdin d usgd. adɣar ad aɣ ar ttmmiggirn imɛcaṛ, ar gis skarn tismunay nnsn, ar gis ggann, ar gis cttan, ar gis ssrusn ula aɣawas n yiḍ: abrid lli rad kkin, tiswak d ibrdan, tigʷmma lli rad rzfn. tga lmiɛaṛt ula lxzin lliɣ a smmunn tiɣawsiwin lli asn akkan middn am: sskkaṛ, tumẓin, irdn, idrimn, aggurn ....

Lḥuc ssnfl

Iga adɣar lliɣ a ssujadn imɛcaṛ i imussutn nnsn, ar gis skarn tirmitin dat ad ffɣn s ubaraz dar ugdud.

Lguṛ ssnfl

Adɣar izdin d usays. adɣar ad, ad igan ammas lliɣ ttmussun imurarn n imɛcaṛ, ar ittili mnid n umras ɣ ittgawar ugdud g ttilin ku tidula llanin g wamun: iwtman, tiwtmin, irgazn, timɣarin, inbɣurn d imẓlaḍ. s ɣmk ad as iga lguṛ agzzum n usayrur n usays akkʷ, nttan ad igan tasila tasilant n tẓuṛi dat n tmzgunt lli smnidn imɛcaṛ.

Asayrur n usays ssnfl

Adɣar amqqaran lliɣ a tturarn imɛcaṛ, ar ittga asarag mqqurn illan g usun, ar gis ssmnidn tiwwuriwin nnsn dat n umzgun lli ssujadn,

Tiswak n usun ssnfl

Tiswak niɣ ibrdan n usun ɣ ttmussun imɛcaṛ, ar zzrayn tasukt s tayyaḍ, ar ttkkan tigmmi s tayyaḍ, ar ttḥucn g yimi n tgʷmma, ar kkatn s igjda nnsn f iggi n lɛdubat, ar asn d akkan imzdaɣn tarragin.

Iwrikn ssnfl

 
id bu tgjda

Da ttigutn iwrikn ttawsnin g usfuglu n umussu n imɛcaṛ, iẓḍaṛ ad yili g kraygat tarabbut n imɛcaṛ mad izrin agnar ar kṛamraw n iwdan ganin imaddaln nɣd imurarn skarnin tilal ẓlinin, nẓḍaṛ ad nbḍu iwrikn ad s ɣmk ad:

Tarabbut n uẓawan ssnfl

Tarabbut ad tuma iwdan ẓlinin s imassn n uẓawan, iqqan d ad ssnn ad ttirirn f ku imiss iẓlin s tffugla ad igan tamdnant d taqburt, ggutn imassn n uẓawan lli gis ttawsmrasnin zund : tallunt, ganga, lɛwwad, nnaqus, tiqqrqabbatin, agwal. [7]

Id bu tgjda ssnfl

Gan iwdan ttasinin iɛmmad n tgjda n ukccuḍ, ar srsn kkatn s yat tkklit s tɣarast igan tamgrut. tukkimin ad f wakal da ttmunnt d uẓawan d tallɣatin lli tskar trabbut n uẓawan, g tizi ad nit da ttalɣn imɛcaṛ kra n turarin munnin d umussu n imɛcaṛ.

 
bu ganga zɣ trabbut n uẓawan

Tarabbut n usmdya ssnfl

Da nttafa g trabbut ad tugt n iwrikn lli saḍṣanin agdud iḥaḍṛn, da skarn tilal ganin tin umzgun amzwaru, zɣ digsn d nttafa: lḥzzan niɣ lxaxam niɣ sdi lxaxam lli igan argrag n wudayn, tawayya lli igan taxddamt n tgʷmma niɣ taskkiwt, smiḥa niɣ cmiḥa lli igan tamɣart n wuday, anḍaf niɣ abulisi.

Lḥajj ssnfl

Awrik iskarn tilal n unḍḍam niɣ amdyaz dar imɛcaṛ, nttan ad iskarn tinḍḍamin d tmdyazin lli s ar tturarn imɛcaṛ. tinḍḍamin ad lli ṭṭafnin adɣar igan anammas g tẓuṛi ad igan dat n umzgun lli ismunn cigan n tẓuṛiwin: aẓawan, adraz, asnflul, amzgun. iqqan d f wawrik ad ad iḥsu maṛṛa timdyazin lli sgudin imɛcaṛ tasutin f tasutin, mqqar nit umant awal ihrcn, yiẓḍiṛ ula ad isnflel timdyazin yaḍnin ganin timaynutin s mad d yiwi umnaḍ n imɛcaṛ, yiẓḍiṛ ula ad isawal s tɣarast lli sa sawaln wudayn tutlayt tamaziɣt, iṭṭf ula agṛḍ idusn afad ad asn issflid ugdud mqqar t yaggug.

Lḥzzan, Lḥaxam nɣ Sdi Lxaxam ssnfl

Lḥzzan nttan ad igan argrag n wudayn. awrik lli rad yurar tamlalt ad, ar ilssa timlsit igan tabrkant (tasggʷant), ig nn yat tcicit f iggi n ugayyu nns, iṭṭf ula tamart ɣzzifn, ar ittasi adlis axatar n usgd n wudayn lli mu ism "ttawṛat". lḥzzan nttan ad ittggan anmɣur n trabbut g umnid iẓlin s wusmdy ad dar imɛcaṛ. ar t nttafi ar isawal tutlayt tamaziɣt iẓlin s tɣarast lli s tt sawalan wudayn ( s umdya asnfl n "s" s "c" d usmrs n tguriwin am: zdi, buhbuh, lmsgub...). nttan ad ittggan bab n wawal g trabbut n imɛcaṛ, iwaliwn nns ur bdda ɣusn acku ar gisn ttilin kigan n iwaliwn lli bahra hrcnin, lli saḍṣanin agdud. nttan ula ad yakkan dduɛa g tgira mad umẓn imɛcaṛ kra n tarragt zun d idrimn nɣd sskkar. ittussan lḥzzan ula s tmrarutin d ixfawaln nns saḍṣanin g unyalkam nns d ulggud d iwaliwn lli ittini ugdud. imɛcaṛ nttni ar ttinin s tɣarast nit lli s sawalan udayn: lḥzzan inu, cidi lḥzzan, sdi lxaxam.

Smiḥa nɣ Cmiḥa ssnfl

Tamɣart tudayt, tga tamṭṭuḍt n lḥzzan. awrik lli rad iskr tilalt ad, iqqan d ad yiẓḍiṛ ad iskr zund mk lli skarnt tmɣarin tudayin g tɣarast lli s sawalnt tutlayt tamaziɣt, timlsa nnsnt, tawada nnsnt...

 
smiḥa / cmiḥa

Tawayya ssnfl

Tga tt txddamt niɣ tamswurit lli iskarn tiwwuriwin g ugns n taddart. walli rad iskr tilalt ad g umussu n imɛcaṛ, iqqan d ad iklu tafgga nns s uklu abrkan, issn ula ad isawal awal s ugṛḍ ibsusn igan win tmɣarin, ils timlsit d yusan d tmɣart iskarn tawwuri g ugns n tgmmi.

g umussu n imɛcaṛ, awrik ad ar ittkka gr ugdud ar ismnid kigan n tɣawsiwin lli iga g tmcɣalt niɣ ɣ tzgawt nns yiri ad tnt izznz mk tga tmyurt n imɛcaṛ. amsawal nns akd ugdud gis gar tiguriwin hrcnin skarnin taḍṣa.

Anḍaf ssnfl

Ar as nttini ula abulisi, nttan ad ittilin f usnmala n umussu n imɛcaṛ d uswwuddu nns iẓiln d iṛwan, nttan ann ittwalan amnid n tnfrut g umussu ad, ar ittgga ttmi isbidd wanna iran ad iskr kra n tbbayḍaṛin dat n tzzigzt n tffugla ad.

g tgariwin ad, lliɣ llan isnfln ggutnin g umussu n imɛcaṛ aylliɣ akkʷ lkmn ad gin yan ukṛnafal axatar lli snmalant tmsmunin s umyawas d tnbaḍin tidɣaranin, s umdya akṛnafal n tɣrmt n tznit ittilin g kraygat asggʷas, [8] da nttafa iwrikn imaynutn lli smnidn imɛcaṛ, ar ttggan anck n imudar am: adinuṣuṛ, ilf, aṛam, ifis, tafunast, lbaz, asrdun, aslm, tawwukt, agaywar, d wiyyaḍ yaḍnin.

Tifrkiwin n usfuglu n imɛcaṛ ssnfl

 
imɛcaṛ g lmiɛaṛt

Tafrka n usujd ssnfl

Dat mad urta tettusnta tffugla n imɛcaṛ g uzmz lliɣ ttili g wass wis tẓa g wayyur n muḥaṛṛam ahijri, ar ttmunn iwdan lli rad tt iskr g trabbut, stin adɣar lliɣ rad swurin. tawwuri ad ar ttili kigan n wussan niɣ akkʷ mnnaw imalassn dat n tfugla. g tfrka ad tamzwarut, ar ittili uḥiyyl niɣ asujd n maṛṛa tiɣawsiwin lli rad yaws g umurs n tffugla n imɛcaṛ am: astay n iwrikn, asujd n imassn, asujd n tmlsa, asnflul d usujd n tallɣatin d turarin, abṭṭu n tilal gr iwrikn ( tarabbut n uẓawan, tarabbut n id bu tgjda, tarabbut n usmdya...). g tfrka ad, ar ttilin ula isanunn d tirmitin timzwura f usmnid. lliɣ tga tffugla n imɛcaṛ tad bdda izdin d waḍan, hati awd isujdn ad ar ttilin ɣas ɣ yiḍ g idɣarn ur issn yan.

Tafrka n usmnid ssnfl

Iɣ ilkm wass wis tẓa g wayyur n muḥaṛṛam, smdn imɛcaṛ tawwuri n usujd d uḥiyyl. tlkm ɣilad tizi n usmnid n usnflul lli ssujadn. yili usnti s ussrɣ n takat n tmɛcuṛt dffir n tẓallit n tinyiḍṣ. dffir mad ssrɣan ganga d tllunna, ar tssnti trabbut n uẓawan iwiz nns, s tllaɣatin ganin timnnawin d udraz n uḥwac s tutlayt n imɛcaṛ g ttilin iɛuṛiḍn, id bu tgjda awd nttni ar ttawsn g tfrka ad s tukkimin lli skarn f iggi n wakal. iɣ ismd usmnid n uẓawan, ar tlkkm twala n usmnid n umzgun ɣ drrun maṛṛa n iwrikn ku dd yan s tilalt nns: lḥzzan, smiḥa, tawayya, anḍaf. g tizi ad, ar smmunn imɛcaṛ tarragin lli asn akkan middn, ar tn iḍfuṛ ugdud iggutn, iɣ kkan mad kkan ar skaṭṭayn tilal ad n umzgun s tallɣatin lli tturarn d tḥwacin fsusnin. iɣ umzn kra n tarragt, ar yakka lḥzzan dduɛa s tɣarast ɣ bdda tlla taḍṣa. ɣik ad ad iga usinaryu n usmnid n imɛcaṛ ar kiɣ kullu kkan tamazirt.

Tafrka n usfuglu amggaru ssnfl

g tgira mad smdn imɛcaṛ tasutlt nnsn, kkin kullu f tgʷmma n usun niɣ tiɣrmt, lli sɣiwsn ad tnt kkin g tmazirt akkʷ, ar tettili yat tfugla tamgrut ɣ drun kullu imzdaɣn n usun, ar gis cttan tirmt irwasn tin lmɛṛuf. dffir nns ar ittili uḥwac g ttḥaḍaṛn iwrikn lli skrnin imɛcaṛ, macc tikklit ad tar udmawn niɣ tasuni, tar timlsit n uḥṭṭu lli adlli lssan g waḍan zrinin llasnin, ɣmk ann af icqqa f ku yan ad tn yakʷz, yakʷz ula tilalt niɣ tasmiglt lli iskr ku dd yan gisn.

Imdyatn n tallɣatin ttinin imɛcaṛ ssnfl

  •  
    amɛcuṛ amudr
    Yiwi d uslmad amrzu jamɛ bnidir g udlis nns: "imɛcaṛ n tiznit", zɣ tiẓṛigin n usinag agldan n tussna tamaziɣt , tugt n tallɣatin lli tturarn d ar smurign imɛcar iɣ skrn amussu nnsn, ig tnt umrzu g umḍfuṛ g umggaru n udlis nns, llant gisnt tilli mu iskr asuɣl s taɛṛabt ilint gisnt ula tilli ur issuɣl acku gisn tugt n iwaliwn xcnin ganin iɛuṛiḍn, acku xtad ad igan timẓlit n usfuglu n imɛcaṛ, yat tffugla immaɣn ad ttini aylli mu ur nẓḍaṛ ad t nenna, ɣmk ann af tilli tfuggla ad ammas n waḍan, lsin id bab nns udmawn niɣ tasuni ḥma ad tn ur yakʷz awd yan. had amdya amzwaru n tallɣatin ad [9]:

"bismi llah a imi nu

luḥ imurig

ad ak nɣr a ṛbbi

gaɣ tisnt i wawal

ad iyyi tɛawnt tasa nu

anẓẓaḍ imurig

a ayt lmakan

ɛla ṛbbi ḍif llah

cahdat a ma ɣid illan

is kullu nga yan

nkkin ur giɣ uday

lhdṛ af nzzigiz".

 
imɛcaṛ usin iɛmdan ar tturarn
  • Zɣ talɣatin yaḍnin lli sa ttiririn imɛcaṛ, da nttafa tid g llan iɛuṛḍn niɣ gar iwaliwn hrcnin ganin gar lli nit nttafa g udlis lli yura mass bnidir, amdya[10]  :

"argaz n lalla ṛḥma,

ign dars ixxi dars!

ufiɣ nn mak ɣ tagant icca tt uṣmmiḍ!

nki, ka ihda ṛbbi, gnɣ fllas ar azal!

i ṛbbi, a xtin illan ɣ uflla uzur

ya wammaḥ iẓggaɣn, i bu ganga!"

  • Zɣ talɣatin lli izuzzr umrzu muḥmmad amnun g udlis nns lli yura f ifran aṭlaṣ amẓyan, da nttafa:

"bismi llah ṛṛaḥman ɛla bab llah nkcm d

lmakan s ṣṣaliḥin aggik bduḥ aqṣid

izrid ɣ tama nsngr nɣit ukan nɣli tt

albari tɛala lmujud kfasn lijart nnsn

a muci d haṛun a lawbaz mḥadanin

iɣ llan f ukccuḍ ar snxilifn ṭṭṛḥ

iciri n trbit mẓẓin iziyn ila tiɣmrin

imma winnm a tacibant ijlx uṣuḍ

a bubu ayg ayddid axna yusu lɛwin".[11]

nẓḍaṛ ad nini mas d mqqar llant gar tiguriwin ganin tin iɛuṛiḍn g umawal d tnḍḍamin d tmdyazin d imnnitn akkʷ lli ttinin imɛcaṛ, hati gan yat tɣawas igan tanmyurt acku ma ad nit af ttuṣka tffugla n imɛcaṛ, tẓli ula srs zɣ kullu tiffugliwin ttawssannin g yiẓẓlmḍ n ifriqya. tga tanmyur acku tẓli d umnad iẓlin g uzmz d idɣarn d iwttasn nns, tzdi d yiḍ, d middn lsanin udmawn d tsuni wattsnin ad tili tumrt dar ugdud lli tn iḍfṛn.

Man imal dar imɛcaṛ ? ssnfl

 
tazzanin imɛcaṛ

g uzmz n ɣilad, g tugt n tmizar n tsga n yiffus n lmɣrib, llan kigan n isnfln f umussu n imɛcaṛ, ɣila d immatti iga akaṛnfal axatar zun d akaṛnfan n imɛcaṛ lli ittilin g tɣrmt n tiznit ku asggʷas, ula walli skarn iɛrrimn n ifran kraygat asggʷas[12]. tugt n imrzutn stawhmmanin s urzzu g tumant ad igan tadslant d tnamunt d tin tẓuṛi, ar akkan isqqsitn f tɣarasin lli rad yaws g usmɣr d usuttg nns ɣmk ann ula f tmamkt n twisi nnsnt g tgmi n tmizar lliɣ sul tlla. zɣ tmsarin lli f illa urzzu, ibdr uslamad lḥusayn ayt baḥsin g yat tinnawt nns tamiwant lli iskr g tɣrmt n tɣjjijt tugt n isɣlaf lli rad yaws g ubuɣlu d usmɣr d usuttg n ikaṛnafaln n udmawn akkʷ dar imaziɣn, d ukaṛnafal n imɛcaṛ s yat tɣarast iẓlin[13].

Afad ad iẓil yimal n tumant ad ibuɣlu bahra, iqqan d ad yili usissn nns g usati anamur d ugraɣlan, iqqan d ad tettuzmmim g usati n wayda adlsan arkmam, iqqan d ula ussrqb n urzzu fllas, s tɣarst n tzrawin lli rad sul fllas isnubbc g kullu udmawn lli srs ẓlinin.

Iqqan d ula usidf n umussu n imɛcaṛ g tgmi niɣ tanfalit g tmizar g sul illa, s usidf n taysi ad tanamurt tazaykut g nttafa asnflul d tussna d tdlsa d tẓuṛi, g isnfarn ungimn g iswirn anmnaḍ d umaḍlan. s umdya, nẓḍaṛ ad nssigut ikṛnafaln n imɛcaṛ g mad iẓlin s ussrqb n tmallayt g udmawn nns afaran d udlsan.

Yat tɣawsa yaḍnin, ifaw is bahra tstawhmma awd nttat, iqqan d ad nmmaɣ f untam n maṛṛa mad iẓlin s umussu ad g umzruy nns, d ifrdas nns, d tirra n usnflul lli dids ittmunn.

Isaɣuln ssnfl

  1. ADOHANE, Taoufik (2009) "La mascarade d’Iswabn : un rite initiatique judéo-berbère aux confins du burlesque", https://www.academia.edu/20352120/La_mascarade_d_Iswabn_Un_rite_initiatique_judéo_berbère_aux_confins_du_burlesque
  2. .بنيدير، جامع (2007)، مهرجان ءيمعشار بتيزنيت، منشورات المعهد الملكي للثقافة الأمازيغية، مطبعة المعارف الجديدة، الرباط
  3. أيت باحسين، الحسين (2018)، "كرنفالات ومهرجانات القناع عند الأمازيغ، (بيلماون-بوجلود نموذجا) https://www.ahewar.org/debat/show.art.asp?aid=616459
  4. .ابزيكا، محمد (1982)، "الوجه والقناع في ثقافتنا الشعبية"، ضمن أعمال الدورة الأولى لجمعية الجامعة الصيفية بأكادير، مطبعة فضالة، المحمدية
  5. GATTEFOSSE, J (1934), "Observations faites à l'occasion de la fête de l'Achoura à Tiznit le 17 avril 1934", Journal de la Société des Africanistes, Tome 4, Fascicule 2. pp. 319-320. https://www.persee.fr/doc/jafr_0037-9166_1934_num_4_2_1583_t1_0319_0000_1
  6. مستاوي، محمد (1995)، "إمعشار : رمزية الاحتفال والنقد الاجتماعي"، مجلة تاوسنا، العدد 2، ص.33-35
  7. LAKHSASSI, ABDERRAHMANE (1989), "Réflexions sur la mascarade de Achoura, description de la mascarade de Achoura à Tiznit", Signes du présent n° 6, PP.31.39. http://www.mondeberbere.com/mascarade-achoura.html
  8. وزيد، إبراهيم (2006)، "كرنفال إمعشار في تيزنيت"، جريدة تاويزا، العدد: 109 http://tawiza.byethost10.com/Tawiza109/carnaval.htm?i=1
  9. بنيدير جامع، نفسه
  10. بنيدير، جامع نفسه
  11. أمنون، مولاي محمد (2002)، كشف خبايا وأسرار الجنوب في ظل التسلط الإقطاعي المتستر، إفران الأطلس الصغير، نموذجا، المطبعة الجديدة، الدار البيضاء
  12. نموذج لاحتفالات شباب منطقة إفران الأطلس الصغير بإمعشار https://www.youtube.com/watch?v=KK-fTJTp2IM
  13. عرض الأستاذ الباحث الحسين ايا باحسين: مهرجانات القناع لدى الأمازيغ، تغجيجت 2013 https://www.youtube.com/watch?v=i_aiMrjzxL4