Imaziɣn

(Tmmatti d zɣ Amaziɣ)
Hann !!! Amgrad ad ixcn ur gis iffuɣ umya !
Llant ukan sul gis tguriwin tuṛḍilin zzɣ kra n tutlayt yaḍnin d/nɣ ur ittyara s tclḥiyt, tḍfurt nit sul twwuri iggutn. Ɣrat aslgn n Wikipidya taclḥiyt bac ad trmsm uggar.
Mad igan afssay? iqqan d ad igiddi, ttyukksnt zgis tguriwin turḍilin, d ad ttyusbadlnt s tguriwin timaziɣin

Gan Imaziɣn yan uɣrf illan ɣ ugafa n Tfriqt, gin aɣrf nns anṣli, tg tmaziɣt tutlayt.

Imaziɣn
ⵉⵎⴰⵣⵉⵖⵏ (nyu-tifinaɣ)
ⵎⵣⵗⵏ (tifinaɣ n imuhaɣ)
Tamɣart tamaziɣt ilsan timlsa n ticlḥiyin
Acnyal amaziɣ nna s ttussan imaziɣn
Uṭṭun
Lmɣrib 15 - 20 id mlyun
Dzayr 12 - 15 id mlyun
Fransa 2 id mlyun
Hulanda 1,1 id mlyun
Bljika 1,1 id mlyun
Nijir 800 000
Mali 800 000
Muritanya 650 000
Libya 607 000
Israyil 400 000
Ṭalyan 150 000
Ṣbanya 100 000
Tuns ≈ 50 000
Miṣṛ 50 000
Tiɣawsiwin yaḍn
Aẓur Tafriqt n ugafa
Tutlayt Tutlayin timaziɣin
Asgd Lislam, Tamasiḥit, Tudayt

Ism ssnfl

 

Imaziɣn iga isem nna fkan imaziɣen i iɣfawen-nnsen, ig par conséquence andonym, ism d-ikkan agʷns, ikka-d ayt dars. Asuf nns iga tt (t)amaziɣ(t). Llan ismawen yaḍen ar ten-akkan imaziɣn i ixfawn nnsn; iclḥiyen ad akkʷ gisen izwaren. Wid iggʷran, ar daɣ ttinin i wawal nnsn taclḥit. Tacelḥit ad nenna as tlla tunɣilt-ad n Wikipidia (shi). Imuhaɣ, ger wiyyaḍ (entre autres), iga isem da akkan imaziɣn n ayt tnzruft (désert) i ixfawn nnsn, mac ism ad nufa ad nini iga ɣar tamzarayt n imaziɣn. Iga amagut agʷnsan (neɣ irẓan) n tguri amaziɣ: imuzaɣ, s tmerniwt n usnfl amsesli n "z" s "h", yan usnfl bahra ittwassann ɣ dar ayt tnzruft (izi, s umdya, ar darsn ittgga ihi).

Amadan amaziɣ ssnfl

Afgan amaziɣ amzwaru nɣ babatsn n imaziɣn assaɣ ns igat "Maziɣ", ilma maziɣ dars sin warraw "Bṛans" d "Madɣis", mayad a ibḍan imaziɣn s sin iɣrfan : Ibṛnasn (aɣrf n Bṛans) d imdɣasn (aɣrf n Madɣis).

Ibrnas ssnfl


Ibrnas bḍan s mraw n iɣrfan (nɣ iqqbiln) :

  • Iskurn
  • Iẓnagn
  • Iktamn
  • Iwrabn
  • Imṣmudn
  • Izdajn
  • Iwriɣn
  • Iɛjisn
  • Ilmaṭn
  • Iguzuln

Imdɣasn ssnfl


Imdɣasn bḍan s sin d mraw n uɣrf :

  • Ijanatn (Znata)
  • Infzawn
  • Imzatn
  • Imɣiln
  • Imtɣṛn
  • Iṣḍinen
  • Izwaɣn
  • Izwwarn
  • Ilwwatn
  • Inffusn
  • Imṭmaṭn
  • Imdyunen

Tamsalt n usala ssnfl

Assa, amata n imaraten ar ttinin mas d-kkan imaziɣn kra n imzdaɣn ganin autoktonn, bayenn-d in situ ɣ Ifriqya n ugafa, tili darsn yan idls apaliolit igan ibiromaurus (-16,000 usggʷas), d wiyyaḍ darsn yan idls amizolit igan u Gfsa (idels agefsi). Wiyyaḍ ar ttinin mas d-kkan (imaziɣn) imzdaɣn icrqiyn ganin ayt Ccam, zugn s ugafa n Ifriqya ɣ uzmz n tetranzisiont taniolitt. (gr - 9,500 d -7,000 usggʷas)....

Amzruy ssnfl

 
takarḍa n Numidya

Numidya ssnfl

numidya nttat tagldit taqburt tamaẓunt nns sirta ɣilad assaɣ nns qsenṭina tbed ghrb n ẓlmḍ n ifriqya zi tuns ar lmɣrib lan dis sin n trbiɛin tarbiɛt tamzwarut assaɣ n mazilyun di ljiha lghrbiya di tgldit n numidya netnin d taqbilt n tamizt di mdukal n ṛuman gin tiwiza jirasn x qarṭaj, tarbiɛt wais sin assaɣ nns masaysulyun lan ag qerṭaj x ṛuman tamurt nnsen tla jar sṭif d dzayt (tamaẓunt) d wahran dɣi

masinissa niɣ masin asmzi n ussaɣ

Iglidn imaziɣn ssnfl

Tiram ssnfl

 
ksksu

ksksu niɣ الكُسْكُس utci da amaziɣ itwag s uggran n imndi niɣ dra itwac s tɣnjayi niɣ s ufuil illint ola tiram yanin dar imazighn twasen nist g tsgwin n umadal zond taglla nghd tarayt na skarn imazighn sg irden ola tomzin

Tutlayt ssnfl

Asgd ssnfl

Timizar ssnfl

 
bedd

Ɣ Lmɣrib ssnfl

niɣ tagldit n lmɣrib(lmrruk)s taɛrabt المملكة المغربية awank tlla g ẓlmḍ n ifriqya tamaẓunt nnes ṛbaṭ tga tadart tumlilt tamdint tamqrant d tamaẓunt tadmsant; tsaja lmɣrib x yil amllal n wammas x tagut n ugaraw n laṭlanti agmmuḍ nns dzayr ayfus nns muriṭanya

Ɣ Dzayr ssnfl

dzayr assaɣ nnes unṣib (tagdudant n dzayr tadimuqraṭit taɣrfant) niɣ الجمهورية الجزائرية الديمقراطية الشعبية tawankt tamuslmt taɛrabt tamaziɣt dzayr yan n tmurt tamqrat di tafrikt tis mraw deg umaḍal, tlla deg tafrikt n ugafa x ẓlmḍ nnes il amlal n wammas x ugmmuḍ nnes tuns d libya x uyfus mali d nijer x tagutn lmɣrib d muriṭanya

Ɣ Tuns ssnfl

tuns tawankt n ifriqya ugafa tusid ingr dzayr d libya tamaẓunt nns tuns ma immalan masd itunsiyn imaziɣn ,mamk imaziɣn maṛṛa , acku tussna n itunsiyn nttat 100% tga tamaziɣt iɣ itɛrrb ils , ur ittɛrrb tussna gan maṛṛa imzdaɣ n tmurt tuns sg imaziɣn، di anggaru... tnna tzrawt timttit (ijtilaɛiya) di tuns tagara usggʷas 2009 tenna masd uṭṭun n itunsiyn sg laṣl amaziɣ ur idrus xf 60% sg maṛṛa imzdaɣ n tuns. tugt n itunsiyn walan i tiqbilin timaziɣin timqqranin tnfra (tḥkm) tmurt dat (qbl) ad tḍṛ qarṭaj di anaw tikunfidiraliyin lli iḥkmn maṛṛa tisggiwin sg tamazirt , ilmma tbḍa ɣr iɣrman d tiwacunin، da nttafa gr tikunfidariwin lli cigan itussan، takunfidiralit lfaracic tssnta nttat sg tala d lqṣrin ar aftas ( susa d ṣfaqṣ ) tyawskar g ufus umɣar amaziɣ anṭlas d tkkatin tamanaɣt nns tala، d ula takunfidiralit n warɣma g iffus (ljanub) acrqi nttat tkkatin da tsmuna tugt n tiqbilin dis lɛkara d lxzur d tawazin d wadrna d didsn imzdaɣ ɣmrasn ljbaliya . da nttafa ula di iẓlmḍ tiqbilin yaḍn timqranin , s twala tbḍa ar tiqbilin timẓyanin، da nk°tti digs zund: lḥiṣr، mqɛd، naqza، makna، bjawa، lḥnanca، awtala، ulad ɛiyar، wartlan، lbraqa، kasra، hwara، carn، zɣalma ... gan imsiwln s tutlayt tamaziɣt ass a di tuns ugar n 500,000 n ufgan llan di mṭmaṭa، tiṭṭawin، tigzirt jarba،qabs, gafṣa، lgṣrin,tkruna,ksra,tala d idurar xamir d tmi n iwutta akd dzayr d ula imsiwln s tmaziɣt d imzdaɣn n tuns tamanaɣt n iffus bla nettu imaziɣn imzwagn di bṛṛa

Ɣ Libya ssnfl

libya tawankt tlla di ifriqya n ugafa (iẓlmḍ) tamaẓunt nns ṭarablus

Ɣ Muritanya ssnfl

muriṭanya niɣ tagdudant tamuslmt tamuriṭanit; awank di iẓlmḍ n ifriqya tamaẓunt nns nwakcuṭ tlla xu agaraw n laṭlasi x ẓlmḍ ins lmɣrid d dzayr d siniɣal x yfus d mali x ugmmuḍ d uyfus

Ɣ Miṣra ssnfl

 
Yat terbat tamaziɣt igan ult Isiwan, Miṣra, ar teẓẓaḍ tisent s uzerg.

Yat lwaḥt a'ɣ bahra sul llan imaziɣen ɣ tmazirt n Miṣra, a'tt-igan d Siwa, neɣ Isiwan iɣ nit nra ad nsawel s tmaziɣt. Tucka-d Isiwan ɣ utaram akkʷ n tmazirt n Miṣra, taẓ i iwetta n tmazirt d Libya. Uṭṭun n imezdaɣen nns iga-t 35,000, 20,000 ad zigsen isawalen s tmaziɣt, d wuṭṭun-ad n imselmaziɣen ar ukan sul ittnaqas. Tella yat lwaḥt yaḍen, imeẓẓeyn f Isiwan, ɣ llan imaziɣen, tga-tt Gara. Tella ɣ ugafa ugmiḍ n Isiwan, d ur nn bahra fell-as taggug. Ayt Gara drusen f ayt Isiwan.

iɣrfan n imaziɣn ssnfl

Isaɣuln ssnfl